A. INITIA ARTIS
I. RHETORIKE PENES DEOS
1. Isocr. 13.2: ἀλλὰ τοσοῦτον ἀπέχομεν ταύτης τῆς φρονήσεως, ὥσθʼ Ὅμηρος ὁ μεγίστην ἐπὶ σοφίᾳ δόξαν εἰληφὼς καὶ τοῦς θεούς πεποίηκεν ἔστιν ὅτε βουλευομένους ὑπὲρ αὐτῶν (sc. τῶν μελλόντων).
Indidem Aristid. de rhet. (45) II p. 19 Di. (16.15): τὸ ἐξ ἀρχῆς ἡ τῶν λόγων δύναμις παρὰ θεῶν ἧκεν εἰς ἀνθρώπους, De dis contionem habentibus vel in iudicio certantibus v. Prol. artis rhet. P. S. p. 21, TroilI Prol. p.51.5 sq., Ioannis Doxapatri in Aphthon. p. 91.5 sq., Prol. in Aphthon. p. 163.12., Prol. in Hermog. π. στ ibid. p. 188.15, Sopatros W. V5.30. Hanc etiam Chrysippus Stoicus traditionem sequitur παραβιαζόμενος εὐρύοπα Κρονίδην εἶναι τὸν δεινὸν ἐυ τῷ διαλέγεσθαι καὶ διαβεβηκότα τῆ δυνάμει τοῦ λόγου (Plutarch. de aud. poet. 31 E = frg. ll 101 Arn.).
2. Proclus in rem publ. Platonis 1.69.4 Kroll: ὁ δὲ πειθοῦς δημιουργὸς οὐκ ἄλλος ἢ ὁ ῾Ερμῆς, διʼ ὃν καὶ δημηγοροῦσιν ἄλλοι θεοὶ κατʼ ἄλλους.
Apollo et Hermes de furto orationibus certantes iudice Iove inducuntur ab Hymni Homerici 4 poeta. Cf. Prol. artis rhet. P. S. p. 22.2 sq.
3. Schol. Hom. B ad Y 67 (apud Dielsium, Vorsokratiker 72.2): de Homero (φασὶν αὐτὸν) ὁμοίως ἔσθʼ ὅτε καὶ ταῖς διαθέσεσι ὀνόματα θεῶν τιθέναι . . . τῷ λόγῳ δὲ τὸν Ἑρμῆν, καὶ προσοικειοῦσι τούτοις. οὗτος μὲν οὖν <ὁ> τρόπος ἀπολογίας ἀρχαῖος ὢν πάνυ καὶ ἀπὸ Θεαγένους τοῦ Ῥηγίνου κτλ.
Huius interpretationis videtur esse vestigi.um apud Philodemum rhet. II p. 171 . VII: S. et II p. 289 fr. XIII b.
4. Plato Crat. 407E: Ἀλλὰ μὴν τοῦτό γε ἔοικε περὶ λόγον τι εἶναι ὁ Ἑρμῆς, καὶ τὸ ἐρμηνέα εἶναι καὶ τὸ ἄγγελον καὶ τὸ κλοπικόν τε καὶ τὸ ἀπατηλὸν ἐν λόγοις καὶ τὸ ἀγοραστικόν, περὶ λόγου δύναμίν ἐστι πᾶσα αὕτη ἡ πραγματεία.
Sequitur etymologia ἀπὸ τοῦ εἴρειν (τὸ δὲ λέγειν δή ἐστιν εἴρειν) μήσασθαι. Hesiodi Erg. 79 (de Pandora) ἐν δʼ ἄρα φωνὴν θῆκε θεῶν κήρυξ ex interpolatione natum putant.
5. Diog. Oenoand. fr. X col. II-III W. (Epicur.): καὶ τῶν φθόγγων δὲ ἕνεκεν, λέγω δὲ τῶν τε ὀνομάτων καὶ τῶν ῥημάτων, ὧν ἐποιήσαντο τὰς πρώτας ἀναφθέγξεις οἱ ἀπὸ γῆς φύντες [ἄνθρω]ποι. μήτε τὸν Ερμῆν παραλαμβάνωμεν εἰς διδασκαλίαν, ὥς φασίν τινες, περιφανὴς γὰρ αὕτη γε ἀδολεσχία, μήτε κτλ.
τινες: sic Hecataeus Abderita apud Diodorum Bibl. I 16: ὐπὸ γὰρ τούτου (sc. Ερμοῦ) πρῶτον μὲν τήν τε κοινὴν διάλεκτον διαρθρωθῆναι καὶ πολλὰ τῶν ἀνωνύμων τυχεῖν προσηγορίας. Distinguendum inter Mercurium linguae inventorem et eloquentiae, qualis apud rhetores produci solet, verum plena non est distinctio.
6. Cornutus epidromae p. 20.18 Lang: τυγχάνει δὲ ὁ Ἑρμῆς ὁ λόγος ὤν, ὃν ἀπέστειλαν πρὸς ἡμᾶς ἐξ οὐρανοῦ οἱ θεοί, μόνον τὸν ἄνθρωπον τῶν ἐπὶ γῆς ζῴων λογικὸν ποιήσαντες, ὃ παρὰ τἆλλα ἐξοχώτατον εἶχον αὐτοί. ὠνόμασται δʼ ἀπὸ τοῦ ἔρεῖν μήσασθαι, ὅπερ ἐστὶ λέγειν.
Cf. Etym. Magn. 376.20 παρὰ τὸ ἐρῶ τὸ λέγω.
7. Idem ibid. p. 25.14: λανθάνει γὰρ ὐφαιρούμενος τὰ προδεδογμένα τοῖς ἀνθρώποις καὶ κλέπτων ἔσθʼ ὅτε τῇ πιθανότητι τὴν ἀλήθειαν, ὅθεν τινὲς καὶ <ὲπίκλοπον αὐτὸν διὰ τὸ> ἐπικλόποις λόγοις χρῆσθαι λέγουσι· καὶ γὰρ τὸ σοφίζεσθαι τῶν εἰδότων λόγῳ χρῆσθαι ἴδιόν ἐστι.
3 ὅθεν τινὰς libri
8. Aristid. de rhet. (45) II p. 135 Di (100.14): ὁ δε Ζεὺς τοῦ τε Προμηθέως ἀγασθεὶς δίκαια λέγοντος (sc. de hominum inopia) καὶ ἅμα καθʼ ἑαυτὸν εἰληφὼς λογισμὸν τοῦ πράγματος τῶν αὑτοῦ παίδων Ἑρμῆν κελεύει ῥητορικὴν ἔχοντα ἐλθεῖν εἰς ἀνθρώπους . . . τὸν δὲ Ἑρμῆν οὐχ οὕτως ἐκέλευσεν ὥσπερ θεωρικοῦ διάδοσιν διελεῖν, ἵνα πάντες ῥητορικῆς ἐφεξῆς μετέχοιεν, ὥσπερ ὀφθαλμῶν καὶ χειρῶν καὶ ποδῶν, ἀλλʼ ἐπιλεξάμενον τοὺς ἀρίστους καὶ γενναιοτάτους καὶ τὰς φύσεις ἐρρωμενεστάτους, τούτοις ἐγχειρίσαι τὸ δῶρον, ἵνʼ ὁμοῦ σφᾶς τε αὐτοὺς καὶ τοῦς ἄλλους σῴζειν ἔχοιεν κτλ.
Mythum quem profert Aristides atque in sequentibus multis coloribus exornat, ex variis fontibus composuit. Mercurium rhetoricae inventorem alibiquoque laudat A., cf. II p. 14 IDi (13.7), p. 18 Di. (16.2); eiusdem artis tutοr est ibid. p. 143 Di. (106.12), λόγοις p. 5 Di. (5.1, p. 18 Di. (16.3. Consentiunt rhetores doctores, v. Prol. sylloge 20.8. 15, 90.23, 163.2, Schol. Thucγd. VI 27.1 p. 341.10 H. Euemeristicae rationis vestigium, secundum quam Hermes homo fuit inlustris παιδευτὴς λόγων, Ioannes Sardianus p. 164.15 sq. R. servavit.
9.Pseudodion. artis rhet. p. 285.8 Usener: μάλιστα δὲ οἱ ἀθληταὶ δέοιντο ἂν τῆς ἀπὸ τοῦ λόγου προτροπῆς καὶ ἐπικελεύσεως, ὄντες μὲν καὶ αὐτοὶ Ἑρμοῦ τε καὶ Ἡρακλέους μαθηταί τε καὶ ζηλωταί, ὧν ὃ μὲν εὑρετὴς τοῦ λόγου ἢ αὐτὸ χρῆμα λόγος ...
Cf. Inscr. Kalybiis-Chassiis reperta, aetatis imperatorum: Ἑρμῇ λογισμῷ χῶρον Ὅσ[τάνης διδοτ(7) D. arch. Miιt., Ath. A bt. 62 (1937, 9 N. 8. Augustinus De civ. dei 7.14: Sermo ipse dicitur esse Mercurius. Hae opiniones quam late dispersae sint, Acta docent Apost. 14.11 sq. οἳ τε ὅχλοι ἰδόντες, ὃ ἐποίησεν Παῦλος, ἐπῆραν τὴν φωνὴν αὐτῶν Λυκαονιστὶ λέγοντες οἱ θεοὶ ὁμοιωθέντες ἀνθρώποις κατέβησαν πρὸς ήμᾶς. ἐκάλουν τε τὸν Βαρνάβαν Δία, τὸν δὲ Παῦλον Ερμῆν, ἐπειδὴ αὐτὸς ἡν ὁ ήγούμενος τοῦ λόγoυ. Inde Hermes ἑρμηνεύς, ἀγοραῖος, λόγιος, πεισίνους, λόγου θνητοῖσι προφήτης, “sermonis dator” in cultibus posteriorum (Eitrem, RE. 8.781 sq.). Sed communem posteriorum opinionem testimoniis amplius confirmare iam taedet; unum addo, cum Ἑρμῆν λογισμόν quoque induxerim, tum temporis inter λόγον et λογισμόν non esse distinctum, id quod loci in praefatione Plutarchi Mοr. Vol. VII sd. Bernardakis p. XXIX inter se oppositi egregie docent.
ΙΙ. HEROUM RHETORICE
1. Plato Crat. 398 D: καὶ ἤτοι τοῦτο λέγει τοὺς ἥρωας, ἢ ὅτι σοφοὶ ἦσαν καὶ ῥήτορες {καὶ} δεινοὶ καὶ διαλεκτικοὶ ἐρωτᾶν ἱκανοὶ ὄντες. τὸ γὰρ ἐρεῖν λέγειν ἐστίν. ὅπερ οὖν ἄρτι λέγομεν, ἐν τῇ Ἀττικῇ φωνῇ λεγόμενοι οἱ ἥρωες ῥήτορές τινες καὶ ἐρωτητικοὶ συμβαίνουσιν, ὥστε ῥητόρων καὶ σοφιστῶν γένος γίγνεται τὸ ἡρωικὸν φῦλον.
Respiciunt Prol. in Hermog. P. S. p. 188.18 R., Sopatros in Hermog. V 6. 1 W.
2. Cratinus Χείρωσιν fr. 1 Mein. (Bekk. Anecd. p. 535.13):
Mακάριος ἦν ὁ πρὸ τοῦ βίος
βροτοῖσι πρὸς τὰ νῦν, ὃν εἶχον ἄνδρες
ἀγανόφρονες ἡδυλόγῳ σοφίᾳ
βροτῶν περισσοκαλλεῖς.
Intelleguntur, qui Chironis aetate erant. ἡδύλογος σοφία i. e. rhetorice.
3. Isocr. 12 (Panath.) 204-6: γνώσει δʼ ὡς ἐστὶ τοιοῦτος, ἢν ἐρωτήσῃς τινὰς τῶν εὖ φρονούντων, ποῖα τῶν ἐπιτηδευμάτων κάλλιστα νομίζουσιν εἶναι, καὶ μετὰ ταῦτα πόσος χρόνος ἐστίν, ἐξ οὗ Σπαρτιᾶται τυγχάνουσιν ἐν Πελοποννήσῳ κατοικoῦντες. οὐδεῖς γὰρ ὅστις οὐ τῶν μὲν ἐπιτηδευμάτων προκρινεῖ τὴν εὐσέβειαν τὴν περὶ τοῦς θεοῦς καὶ τὴν δικαιοσύνην τὴν περὶ τοῦς ἀνθρώπους καὶ τὴν φρόνησιν τὴν περὶ τὰς ἄλλας πράξεις, Σπαρτιάτας δʼ ἐνταῦθα κατοικεῖν οὐ πλείω φήσουσιν ἐτῶν ἑπτακοσίων. τούτων δʼ οὕτως ἐχόντων εἰ μὲν τυγχάνεις ἀληθῆ λέγων, τούτους φάσκων εὑρετὰς γεγενῆσθαι τῶν καλλίστων ἐπιτηδευμάτων, ἀναγκαῖόν ἐστι τοῦς πολλαῖς γενεαῖς πρότερον γεγονότας πρὶν Σπαρτιάτας ἐνταῦθα κατοικῆσαι, μὴ μετέχειν αὐτῶν, μήτε τοῦς ἐπὶ Τροίαν στρατευσαμένους μήτε τοῦς περὶ Ἡρακλέα καὶ Θησέα γεγονότας μήτε Μίνω τὸν Διὸς μήτε Ῥαδάμανθυν μήτʼ Ἀἰακὸν μήτε τῶν ἄλλων μηδένα τῶν ὑμνουμένων ἐπὶ ταῖς ἀρεταῖς ταύταις, ἀλλὰ ψευδῆ τὴν δόξαν ταύτην ἅπαντας ἔχειν. εἰ δὲ σὺ μὲν φλυαρῶν τυγχάνεις, προσήκει δὲ τοῦς ἀπὸ θεῶν γεγονότας καὶ χρῆσθαι ταύταις μᾶλλον τῶν ἄλλων καὶ καταδεῖξαι τοῖς ἐπιγιγνομένοις, οὐκ ἔστιν ὅπως οὐ μαίνεσθαι δόξεις ἅπασι τοῖς ἀκούσασιν.
9 εἱ μὲν σὺ alii (σὺ om. 2) 15 τῶν νῦν ὑμνουμένων v. l. 17 δὲ καὶ τοὺς v. l. 19 ἀκούουσιν v. l.
Aristot. Polit. 3.14 1285b3 τέταρτον δʼ εἶδος μοναρχίας βασιλικῆς αἱ κατὰ τοὺς ἡωικοὺς χρόνους ἑκούσιαί τε καὶ πάτριαι γιγνόμεναι κατὰ νόμον. διὰ γὰρ τὸ τοὺς πρὼτους γενέσθαι τοῦ πλήθους εὐεργέτας κατὰ τέχνας ἢ πόλεμον… ἐγίγνοντα βασιλεῖς ἐκόντων...
4. Plato Phaedr. 261 B (doctrinam illudens): Σω. ἀλλʼ ἡ τὰς Νέστορος καὶ Ὀδυσσέως τέχνας μόνον περὶ λόγων ἀκήκοας, ἃς ἐν Iλίῳ σχολάζοντε συνεγραψάτην, τῶν δὲ Παλαμήδους ἀνήκοος γέγονας;
Ludere pergens Plato Phaedrum respondentem fingit ne se quidem Nestoris novisse artes, sed fortasse Gorgiam a Socrate Nestorem quondam intellegi, vel Ulixem quendam esse Thrasymachum vel Theodorum. Ipsum Ulixem artis rhetoricae peritum iam quarto a. C. saeculo visum esse etiam Antisthenis interpretationum Homericarum fragmentum in Porphyrii ad Odysseam Quaestionibus servatum (infra B XIX 10) docet, quo fragmento Ulixis πολύτροπος cognomen ita explicatur, ut variarum orandi flexionum, quibus eaedem sententiae proferuntur, potens vocetur. Iterum Plato Phaedri 269 A ad τὸν μελίγηρυν Ἀδραστον ἢ καὶ Περικλέα provocat tamquam rhetoricae artis censores, quo loco qui Antiphontem sub Adrasti nomine latere coniecerunt, acumen verborum vix videntur perspexisse. Tyrtaei verba (fr. 9.8 D) a Platone respici monuit Spengel. Notabis Adrasti declamationes apud posteriores exstare, eundem adparere inter heroas eloquentes apud Philodemum (infra A II 7 adn.).
5. Philod. rhet. II p. 71 fr. VIII 5 Sudh.: οὐ κρείνω δὲ παλινλογεῖν ἀναγκαῖον εἶναι τῆς ἀποδείξεως κατά γε τὴν δύναμιν οὐθὲν διαφερούσης τοῦ διδάσκοντος λόγου ἥρωας ἤτοι [ἰδιώτ]ας, μὴ μαθόντας τὴν ῥητορικήν, δυν[α]το[ὺς ῥητορεύειν γεγονέ]ναι.
3 λόγους P
6. Philod. rhet. II p. 119 fr. XVI 8: ἀκο[λούθ]ως δ[ὲ κα]ὶ διαλε[χθε]ὶς πε[ρὶ τῶ]ν ἡρώ[ων], ὅτι δ[υ]νατοὶ [λ]έ[γειν] ἦσαν, ἐπισυνάψ[ας] . ..
2 διαλεχθείς: quis? An Theodorus Cyrenaeus? (Sudh. l. l. p. 116 fr. 1X 6.) - ὅτε P
7. Philod. rhet. II p. 201 fr. XV: [τὴν δὲ το]ιαύτην [δ]ύνα- μιν, οἵαν [ε]ἶ[χ]εν Ὀδυ[σσεὺς] καὶ Νέστωρ κα[ὶ Σό]λων καὶ Θε[μιστοκλῆς καὶ Π]ερικλ[ῆς, ῥη]τορι[κήν.
Cf. Philod. rhet. II p. 76 fr. III p. 77 fr. IV, ubi de heroibus sermο est, Odysseus et Adrastus nominantur, Stoicus impugnatur, ingeniose suppleta a Sudhausio. Inde Aristid. or. 46, II p. 180 Di., Periclem, Ulixem, Nestora componit, ubi scholion (III p. 480, 16 Di.) πάλιν ῥήτορσι παραβάλλει τὸν Περικλέα· ῥήτορες γὰρ ἦσαν οὗτοι τοῦ Ἑλληνικοῦ στρατεύματος.
8. Syrianus in Hermogenem cοmm. II p. 7.3 Rabe: τὸ δὲ ‚ἐξ ἀρχῆς δηλαδὴʼ ἀφʼ οὗπερ ἡ τῶν ἀνθρώπων ὑπέστη φύσις· σύνδρομος γὰρ ἡ ῥητορικὴ τῷ λόγῳ τῶν ψυχῶν, καὶ πρὸ Νέστορός τε καὶ Φοίνικος Παλαμήδους τε καὶ Ὀδυσσέως καὶ τῶν ἐν Ἰλίῳ ῥητόρων ἠσκεῖτο παρὰ ἀνθρώποις ἡ ῥητορική, εἴ γε καὶ τὸν Τροι- ζήνιον Πιτθέα φασὶν ἔνιοι λόγων ἐν Τροιζῆνι τέχνας γράφειν τε καὶ διδάσκειν ἀνθρώπους, τοὺς δὲ ἀνωτέρω τούτων τὸ πρᾶγμα σὺν ἀρετῇ μεταδιώξαντας ἡ ἐκ τοῦ κατακλυσμοῦ σὺν τοῖς ἄλλοις ἠφάνικε λήθη.
Πιτθέως nomen a verbo πείθω ductum ansam dedit: Paus. II 31.3 (4) de Musarum Troezeni sanctuario: ἐνταῦθα Φιτθέα διδάξαι λόγων τέχνην φασὶ καί τι βιβλίον Φιτθέως δὴ σύγγραμμα, ὑπὸ ἀνδρὸς ἐκδοθὲν Ἐπιδαυρίου, καὶ αὐτὸς ἐπελεξάμην. Erat enim Pittheus ἀνὴρ λόγιος ἐν τοῖς τότε καὶ σοφώτατος secundum Plutarchum Thes. 3, cf. Schol. Euripidis Hippol. 11. Haec igitur traditio aetate imperatorum Romanorum antiquior fuit. Est tamen etiam mirabilius, quod legitur apud Philodemum rhet. I p. 337 col. XXX S. πρῶτον μὲν τοίνυν προσεκτέον ἦν, μήποτʼ οὐκ ἀφαιρῇ τῶν νεωτέρων τὸν πόθον τῆς ῥητορικῆς, ἀλλʼ ἐπιτείνη διὰ τῶν κατηγοριῶν. Κἂν γὰρ ἐμφανῶς ἄλλο τι λέγωσιν, θαῦμα εἶναι τὴν οὕτω γε π[ρακτ]ικὴν δύ[ναμ]ιν οἱον[εὶ] μεμυθευμένην [περὶ τ]ὸν Αὐτόλυκ[ον καὶ τοὺ]ς ὁμοίους. Itaque non solum Odysseus, verum etiam avus eius Autolycus in oratorum numerum relati sunt, ac memineris de certamine inter Autolycum et Sisyphum facto. Ipse quidem Demosthenes Aeschini Sisyphus arudit or. II 43, cuius nomen apud Philodemum apparet loco ceteroquin misere mutilo rhet. II p. 170 fr. V S.
9. Prol. in Hermogenis περὶ στάσεων P. S. 189.7 R. = W VII 5/6: λέγουσι δέ τινες δικανικὸν λόγον εἰρηκέναι πρῶτον Μενεσθέα τὸν στρατηγὸν τῶν Ἀθηναίων, ὃς καὶ ἐπὶ Τροίαν ἀφίκετο {ᾶλλοι δὲ λέγουσιν Ἀντιφῶντα τοῦτον τὸν ῥήτορα}, κατ<ηγoρoῦντ>α Θησέως περὶ τῶν Παλλαντιδῶν.
Cf. Sopatri W v 6.12. Plut. Thes. 32 sq., unde haec ex aliquο atthidographo fluxisse adparet. Libanius, or. 64.21.
III. HOMERUS TESTIS HEROUM RHETORICAE
1. Eratosthenes apud Strabonem A 2.5 (C. 17): ἡ δὲ ῥητορικὴ φρόνησίς ἐστι δήπου περὶ λόγους, ἣν ἐπιδείκνυται (sc. Homerus) παρʼ ὅλην τὴν ποίησιν {Ὀδυσσεὺς} ἐν τῇ διαπείρᾳ, ἐν ταῖς λιταῖς, ἐν τῇ πρεσβείᾳ, ἐν ᾗ φησιν· ἀλλʼ ὅτε δὴ ὄπα τε μεγάλην ἐκ στήθεος εἵη καὶ ἔπεα νιφάδεσσιν ἐοικότα χειμερίῃσιν, οὐκ ἂν ἔπειτʼ Ὀδυσῆί γʼ ἐρίσσειε βροτὸς ἄλλος.
2. Cic. Brut. 40: neque enim iam Troicis temporibus tantum laudis in dicendo Ulixi tribuisset Homerus et Nestori, quorum alterum vim habere voluit, alterum suavitatem. Ibid. 50: Menelaum ipsum dulcem illum quidem tradit Homerus, sed pauca dicentem.
3. Quint. inst. 12.10.64: nam et Homerus brevem quidem cum iocunditate et propriam (id enim est ‘non deerrare verbisʼ) et carentem supervacuis eloquentiam Menelao dedit, quae sunt virtutes generis illius primi, et ex ore Nestoris dixit dulciorem 5 melle profluere sermonemʼ, qua certe delectatione nihil fingi maius potest; sed summam expressurus {est} in Ulixe facundiam et magnitudinem illi vocis et vim orationis nivibus {et} copia verborum atque impetu parem tribuit.
6 regressurus 7 illi vicisset cum orationi.
4. Gell. 6.14.7: sed ea ipsa genera dicendi iam antiquitus tradita ab Homero sunt tria in tribus: magnificum in Ulixe et ubertum, subtile in Menelao et cohibitum, mixtum moderatumque in Nestore.
5. [Plut.] de vita et pοesi Homeri 172: οὐκ ἠμέλησε δʼ οὐδὲ χαρακτηρίσαι τοῦς ῥήτορας. τὸν μὲν γὰρ Νέστορα ἡδὺν καὶ προσηνῆ τοῖς ἀκούουσιν εἰσάγει, τὸν δὲ Μενέλαον βραχυλόγον καὶ εὔχαριν καὶ τοῦ προκειμένου τυγχάνοντα, τὸν δʼ Ὀδυσσέα πολλῇ καὶ πυκνῇ τῇ δεινότητι τῶν λόγων κεχρημένον. ταῦτα γὰρ τοῖς δυσὶ τούτοις ἥρωσιν ὁ Ἀντήνωρ μαρτυρεῖ, ἀκούσας αὐτῶν, ὁπότε πρεσβεύοντες ἀφίκοντο εἰς τὴν Ἴλιον.
6. Sopatros in Hermogenem cοmm. W V 6.3: φαίνεται δὲ καὶ ὁ ποιητὴς παντοῖα εἰδὼς ῥητορικῆς παραδείγματα. τὸν μὲν γὰρ ταχύν καὶ σύντομον καὶ ἀποδεικτικὸν ῥήτορά φησι λέγειν νιφάδεσσιν ὅμοια καὶ τὸν πυκνὸν καὶ σύντομον, οὐδὲν δὲ ἧττον ἀποδεικτικὸν παῦρα μέν, ἀλλὰ μάλα λιγέως. οἶδεν δὲ τὴν ἀταξίαν τῆς δημαγωγίας καὶ τοὺς ἀδιακρίτως καὶ ἐντέχνως λέγοντας ὁποῖοί ποτέ εἰσιν, ὥσπερ τὸν Θερσίτην, ὅς ῥ’ ἔπεα φρεσὶν ᾗσιν ἄκοσμά τε πολλά τε ἥδει.
Cf. Sen. epist. 40.2. Auson. prοf. Burd. XXI 16 grat. act. VIII 19, epist. 12.10 sq. p. 239 P.
7. Prol. art. rhet. anοn. P. S. p. 22.14 R.: δεύτερον δέ ἐστι κεφάλαιον, ἐν ᾧ ἐλέγχομεν, εἰ καὶ ἐν ἥρωσιν ἡ ῥητορική. ἔδει γὰρ καὶ καλῶς ἔδει τὰ τῶν θεῶν δημιουργήματα τοὺς ἐκ θεῶν φανέντας πρώτους καρπώσασθαι. ἔστω τοίνυν τούτων ἁπάντων μάρτυς ὁ θεσπέσιος ἡμῖν καὶ ἱεροφάντης Ὅμηρος, ὃς εἰς φανερόν τε καὶ σαφὲς ἤγαγε τὰς περὶ τούτων ζητήσεις ἡμῖν. οὗτος γὰρ βουλόμενος σημᾶναι ἡμῖν, ὅτι ἐν τοῖς ἥρωσιν ἑκατέρα ποιότης τῆς ῥητορικῆς εὕρηται, εἰσάγει τὸν Νέστορα σύμβουλον ὄντα, περὶ οὗ λέγει·
τοῖσι δὲ Νἐστωρ ἡδυεπὴς ἀνόρουσε, λιγὺς Πυλίων ἀγορητής, τοῦ καὶ ἀπὸ γλώσσης μέλιτος γλυκίων ῥέεν αὐδή.
Καὶ τὸ μέν γλυκὺ καὶ προσηνὲς τῆς ῥητορικῆς ἔχειν τὸν Νέστορα ἐξέφηνεν ὁ ποιητής· τὸ δὲ σύντονον καὶ ἐπίχαρι διὰ τοῦ Μενελάου ἐνδείκνυται, εἰπὼν περὶ αὐτοῦ·
ἀλλʼ ἤτοι Mενέλαος ἐπιτροχάδην ἀγόρευε
παῦρα μέν, ἀλλὰ μάλα λιγέως.
εἰσφέρει δὲ καὶ τὸν Ὀδυσσέα, τὸ τροχαλὸν καὶ ὀξὺ καὶ τὸ σφοδρὸν καὶ τὸ λαμπρὸν τῆς ῥητορικῆς διʼ αὐτοῦ εἰκονίσαι βουλόμενος, λέγων περὶ αὐτοῦ·
ἀλλʼ ὅτε δὴ ὄπα τε μεγάλην ἐκ στήθεος εἵη,
καὶ ἔπεα νιφάδεσσιν ἐοικότα χειμερίῃσιν,
οὐκ ἂν ἔπειτʼ Ὀδυσῇί γʼ ἐρίσσειε βροτὸς ἄλλος.
ὅτι δὲ καὶ τὸ ὄνομα τῆς ῥητορικῆς ἦν ἐγνωσμένον τοῖς ἥρωσι, φέρει τὸν Φοίνικα πρὸς τὸν Ἀχιλλέα λέγοντα·
τοὔνεκά με πρoέηκε διδασκέμεναι τάδε πάντα,
μύθων τε ῥητῆρʼ ἔμεναι πρηκτῆρά τε ἔργων.
ὅτι δὲ καὶ θείας ἐπιπνοίας χρῄζει ὁ ῥήτωρ, ἐξ αὐτοῦ τοῦ Ὁμήρου ἔστι πιστώσασθαι· φησὶ γάρ·
ἀλλὰ θεὸς μορφὴν ἔπεσι στέφει, οἳ δέ τʼ ἐς αὐτὸν
τερπόμενοι λεύσσουσιν, ὃ δʼ ἀσφαλέως ἀγορεύει.
23 sq. cf. Philod. rhet. I p. 187.22 sq., Cic. de orat. 3,57, Brut. 13,50, Aristid. de rhet. (45) p. 30 sq. Di. (25), Doxapatri in Aphthonium P. S. p. 91.8 sq, Schol. Townl. Il. I 443, Eustathius ad Il. I 441. Lysiam, Demοsthenem, Isocratem in comparationem vocat Schol. ABT ad Γ 212 (216), Eustathius ad Γ 213.
Aliter Troili Prol. p. 51.10 R.: ἀπὸ δὲ τῶν θεῶν εἰς τοὺς ἥρωας ἦλθε, καὶ τοῦτο πάλιν ἐδήλωσεν ὁ Ὅμηρος προσάψας τῷ Mενελάῳ τὸ συμβουλευτικὸν διὰ τοῦ εἰπεῖν·
παῦρα μὲν ἀλλὰ μάλα λιγέως ἀγόρευε,
τὸ δὲ πανηγυρικὸν τῷ Νέστορι, ἐν οἷς λέγει·
τοῦ καὶ ἀπὸ γλώσσης μέλιτος γλυκίων ῥέεν αὐδή,
ταῦτα δʼ ἐγκωμιαστικά εἰσι πλὴν δείκνυσιν, ὡς χρεία τὸν ἐγκωμιάζοντα καὶ
γλυκὺν εἶναι κατὰ προφορὰν καὶ πειθήνιον, ἔνθα φησί·
καὶ ἔπεα νιφάδεσσιν ἐοικότα χειμερίῃσι,
τὸ δικανικὸν ἀποδιδοὺς τῷ Ὀδυσσεῖ.
Similes ineptiae leguntur in posteriorum commentariis P. S. p. 93.1 sq., p. 188.21 sq., p. 268.11 sq. R. Auctorem habent Telephum Pergamenum, ut videtur (p. 189.3 sq. R.). Sed opiniones antiquis iam temporibus conceptae quantum valuerint ad Homerum interpretandum et quomodo variatae sint, docet etiam Anonymus περὶ σχημάτων rhet. gr. III p. 152.12 sq. Sp., quocum consentiunt Excerpta Syriani ex codice Monacensi apud Spengelium Art. Scr. p. 119 adn. Ceterum cf. Schrader, Hermae 37.530 sq. Hinc factum est, ut ii, qui de actione scriberent, heroibus θαυμοστὴν tribuerent etiam ὑπόκρισιν (Philod. rhet. I p. 200.21).
8. Schol. Hom. Townl. Il. I 443: οἱ περὶ Κόρακα δὲ καὶ Τισίαν ὕστερον (i. e. post Phoenicem Homericum) ἐξεκόσμησαν αὐτήν (sc. τὴν ῥητορικήν).
2 Τισίαν corr. Bekk.: Κτησίαν.
IV. HOMERUS RHETORICAE INVENTOR
1. Philod. rhet. fr. XXI (II p. 111 Sudh.): ἀλλʼ οὕτως ἀσύνετοί τινές ἐσμεν, ὥστε φιλοσοφίας μὲν αὐτὸν εὑρετὴν λεγόμενον ἀκούειν, οὐχί τε τῶν κριτικῶν μόνον ἀλλὰ καὶ τῶν φιλοσόφων αὐτῶν, οὐδὲ μιᾶς μόνον αἱρέσεως ἀλλὰ πασῶν· τὸ δὲ ῥητορικῆς εὑρ[ετὴν νομί]ζεσθαι τέρας [ὑπολαμβάνειν].
Cf. etiam Sudh. Philod. Suppl. p. XXΧIII et ad rem Strabonis A 2, 3 (C. 16), Plut. de vita et poesi Homeri 92 sq., Quintiliani Inst. 12.11.21, Dionysii Hal. ep. ad Pompeium II 225.16. Peculiaris haec Stoicorum fuit sententia (Striller, De Stoicorum studiis rhetoricis, Bresl. philol. Abh. I.2 p. 11, Brozoska, De canone decem oratorum quaestiones, Breslau 1883 p. 59) vix tamen ab his primis prolata. Respicias velim, quae Antisthenes de πολύτροπος vocabuli Homerici sensu rhetorico docuit (B XIX 10).
2. Quint. Inst. 10.1.46: igitur, ut Aratus ab Iove incipiendum putat, ita nos rite coepturi ab Homero videmur. hic enim, quem ad modum ex Oceano dicit ipse amnium fontiumque cursus initium capere, omnibus eloquentiae partibus exemplum et ortum dedit. hunc nemo in magnis rebus sublimitate, in parvis proprietate superaverit. idem laetus ac pressus, iucundus et gravis, tum copia tum brevitate mirabilis, nec poetica modo, sed oratoria virtute eminentissimus. nam ut de laudibus, exhortationibus, consolationibus taceam, nonne vel nonus liber, quo missa ad Achillem legatio continetur, vel in primo inter duces illa contentio vel dictae in secundo sententiae omnis litium ac consiliorum explicant artes? adfectus quidem vel illos mites vel hos concitatos nemo erit tam indoctus, qui non in sua potestate hunc auctorem habuisse fateatur. age vero, non utriusque operis sui ingressu in paucissimis versibus legem prohoemiorum non dico servavit sed constituit? nam et benevolum auditorem invocatione dearum, quas praesidere vatibus creditum est, et intentum proposita rerum magnitudine et docilem summa celeriter comprensa facit. narrare vero quis brevius quam qui mortem nuntiat Patrocli, quis significantius potest quam qui Curetum Aetolorumque proelium exponit? iam similitudines, amplificationes, exempla, digressus, signa rerum et argumenta cetera quaeque probandi ac refutandi sunt ita multa, ut etiam qui de artibus scripserunt plurima earum rerum testimonia ab 25 hoc poeta petant. nam epilogus quidem quis umquam poterit illis rogantis Achillen Priami precibus aequari? quid? in verbis, sententiis, figuris, dispositione totius operis nonne humani ingenii modum excedit?
6 superavit al. ll. 9 consolationibusque dett. nonus P: unus rell. 15 sui om. EPW ingressus 16 et om. GH 26 Priami rogantis Ach. G H.
Breviter Quintilianus haec comprehendit inst. 2.17.8: Nos porrο, quando coeperit huius rei doctrina, non laboramus exquirere, quamquam apud Homerum et praeceptorem Phoenicem cum agendi tum etiam loquendi et oratores plures et omne in tribus ducibus orationis genus et certamina quoque proposita eloquentiae inter iuvenes invenimus, quin in caelatura clipei Achillis et lites sunt et actores. - Praeivisse Graecum auctorem eumque antiquum, comparatus docet Dionysius de comp. 24 p. 121.2 sq. Us. Rad.
3. [Plut.] de vita et poesi Homeri 74: ἐπεὶ δὲ παντὸς τοῦ ἀσκουμένου παρʼἀνθρώποις λόγου ὃ μέν τίς ἐστιν ἱστορικός, ὃ δὲ θεωρητικός, ὃ δὲ πολιτικός, φέρε θεασώμεθα, εἰ καὶ τούτων εἰσὶν αἱ ἀρχαὶ παρʼ αὐτῷ. Ibid. 161: ὁ δὲ πολιτικὸς λόγος ἔστιν ἐν τῇ ῥητορικῇ τέχνη, ἧς ἐντὸς Ὅμηρος πρῶτος γέγονεν, ὡς φαίνται. εἰ γὰρ ἔστιν ἡ ῥητορικὴ δύναμις τοῦ πιθανῶς λέγειν, τίς μᾶλλον Ὅμήρου ἐν τῇ δυνάμει ταύτῃ καθέστηκεν;
In sequentibus agit de oeconomia, de prohoemiis, de variis orationis generibus, in multis congruens cum Quintiliano. Cf. cap. 162 et Quint. 10.1.50; 163 et Quint. 10.1.48; 169 et Quint. 10.1.47; 174 (74) et Quint. 10.1.49.
4. Eustathius ad Od. 1379. 60: ὁ πάσης τῆς ἐν λόγοις τέχνης καθηγητής, ἐξ οὗ οἷά τινος ὠκεανοῦ πάντες ποταμοὶ καὶ πᾶσαι λογικῶν μεθόδων πηγαί.
Cf. supra ad A IV 2 (Dionγsii de cοmp. p. 121.7), Pseudodionsii p. 310.24, p. 324.6 Us.
V. INITIA VERA
1. Diog. Laert. 8.57: Ἀριστοτέλης δὲ ἐν τῷ Σοφιστῇ (fr. 65) φησι πρῶτον Ἐμπεδοκλέα ῥητορικὴν εὑρεῖν, Ζήνωνα δὲ διαλεκτικήν. Cf. ibid. 9.25.
2. Sextus adv. math. 7.6: Ἐμπεδοκλέα μὲν γὰρ ὁ Ἀριστοτέλης φησὶ πρῶτον ῥητορικὴν κεκινηκέναι.
3. Diog. Laert. 8.58: φησὶ δὲ Σάτυρος ἐν τοῖς βίοις (frg. 12, FHG. 3.162), ὅτι καὶ ἰατρὸς ἦν καὶ ῥήτωρ ἀριστος. Γοργίαν γοῦν τὸν Λεοντῖνον αὐτοῦ γενέσθαι μαθητήν, ἄνδρα ὑπερέχοντα ἐν ῥητορικῇ καὶ τέχνην ἀπολελοιπότα.
Cf. Olympiodorus in Plat. Gοrg. p. 112 J., 6.16. 23 N.
4. Quint. 3.1.8: nam primus post eos quos poetae tradiderunt movisse aliqua circa rhetoricen Empedocles dicitur. artium autem scriptores antiquissimi Corax et Tisias Siculi, quos insecutus est vir eiusdem insulae Gorgias Leontinus, Empedoclis, ut traditur, discipulus - v. infra fr. 10.
5. Schol. Iamblichi V. P. p. 198 N. p. 150.10 D.: ἐκ Πυθαγόρου ἤρξατο ἡ διαλεκτική, ὡσαύτως δέ ἡ ῥητορική· Τισίας γὰρ καὶ Γοργίας καὶ Πῶλος Ἐμπεδοκλέους τοῦ Πυθαγορείου μαθηταί.
6. Aristot. Soph. el. 33 183b29: οἱ δὲ νῦν εὐδοκιμοῦντες παραλαβόντες παρὰ πολλῶν οἷον ἐκ διαδοχῆς κατὰ μέρος προαγαγόντων οὕτως ηὐξήκασι, Τεισίας μὲν μετὰ τοῦς πρώτους, Θρασύμαχος δὲ μετὰ Γεισίαν, Θεόδωρος δὲ μετὰ τοῦτον καὶ πολλοὶ πολλὰ συνενηνόχασι μέρη, διόπερ οὐδὲν θαυμαστὸν ἔχειν τι πλῆθος τὴν τέχνην... (36) καὶ γὰρ τῶν περὶ τοὺς ἐριστικοὺς λόγους μισθαρνούντων ὁμοία τις ἦν ἡ παίδευσις τῇ Γοργίου πραγματείᾳ. λόγους γὰρ οἳ μὲν ῥητορικούς, οἳ δὲ ἐρωτητικοῦς ἐδίδοσαν ἐκμανθάνειν, εἰς οὓς πλειστάκις ἐμπίπτειν ᾠήθησαν ἑκάτεροι τοῦς ἀλλήλων λόγους. διόπερ ταχεῖα μέν, ἄτεχνος δʼ ἦν ἡ διδασκαλία τοῖς μανθάνουσι παρʼ αὐτῶν. οὐ γὰρ τέχνην, ἀλλὰ τὰ ἀπὸ τῆς τέχνης διδόντες παιδεύειν ὑπελάμβανον, ὥσπερ ἂν εἴ τις ἐπιστήμην φάσκων παραδώσειν ἐπὶ τὸ μηδέν πονεῖν τοὺς πόδας, εἶτα σκυτοτομικὴν μὲν μὴ διδάσκοι, μηδʼ ὅθεν δυνήσεται πορίζεσθαι τὰ τοιαῦτα, δοίη δὲ πολλὰ γένη παντοδαπῶν ὑποδημάτων. οὗτος γὰρ βεβοήθηκε μὲν πρὸς τὴν χρείαν, τέχνην δʼ οὐ παρέδωκεν. καὶ περὶ μὲν τῶν ῥητορικῶν ὑπῆρχε πολλὰ καὶ παλαιὰ τὰ λεγόμενα, περὶ δὲ τοῦ συλλογίζεσθαι παντελῶς οὐδὲν εἴχομεν πρότερον ἄλλo λέγειν.
2 παραγαγόντων A προσταγόντων D 8 ἐρωτικοὺς D 11 ἀπὸ τέχνης D
Cf. Plato Menex. 235D, Isocr. 13.12 sq. De verbis interpretandis P. Wendland, Quaestiones rhetoricae (Universitatis Gott. Progr. 1914), Susemihl, Neue Platonische Forschungen (Univers. Gryph. Progr. 1898) 4 sq., Kroll, RhM 66.168. Ceterum de sophistarum institutionis ratione Plato quοque agit Soph. 232C sq.
7. Schol. in Isocr. 13.19: καὶ τὰς καλουμένας τέχνας γράψαι τολμήσαντες: Tισίαν καὶ Κόρακα λέγει τοὺς Συρακοσίους Γοργίαν〈τε〉καὶ Θρασύμαχον, οἳ πρῶτοι ῥητορικὰς τέχνας ἔγραψαν.
Philod. I p. 211, col. XXIX a 17 τὰς ἐκδεδομένας ὑπʼ αὐτῶν (scil. τῶν μεγάλων σοφιστῶν) . . τέχνας.
8. Cicero inv. 2.2.6-7: ac veteres quidem scriptores artis usque a principe illo atque inventore Tisia repetitos unum in locum conduxit Aristoteles et nominatim cuiusque praecepta magna conquisita cura perspicue conscripsit atque enodatadiligenter exposuit ac tantum inventoribus ipsis suavitate et brevitate dicendi praestitit, ut nemo illorum praecepta ex ipsorum libris cognoscat, sed omnes qui, quod illi praecipiant, velint intellegere, ad hunc quasi ad quendam multo commodiorem explicatorem revertantur. atque hic quidem ipse et sese ipsum nobis et eos, qui ante se fuerant, in medio posuit, ut ceteros et se ipsum per se cognosceremus.
Hunc Aristotelis librum “in quo exposuit dicendi artes omnium superiorum” legisse se adfirmat Antonius apud Cic. de orat. 2.38.160. ἐπιτομὴ τῶν ῥητόρων vocatur a Diog. Laert. 2.104 (v. infra s. n. Θεόδωρος). σοφιστικὰς τεχνολογίας inde memorare videtur Philod. rhet. II p. 110, fr. XIX 8 sq.
9. Cic. Brut. 12.46-48: itaque ait Aristoteles, cum sublatis in Sicilia tyrannis res privatae longo intervallo iudiciis repeterentur, tum primum, quod esset acuta illa gens et controversa natura, artem et praecepta Siculos Coracem et Tisiam conscripsisse: nam antea neminem solitum via nec arte, sed accurate tamen et discripte plerosque dicere, scriptasque fuisse et paratas a Protagora rerum illustrium disputationes, quae nunc communes appellantur loci. quod idem fecisse Gorgiam, cum singularum rerum laudes vituperationesque conscripsisset, quod iudicaret, hoc oratoris esse maxume proprium, rem augere posse laudando vituperandoque rursus adfligere. huic Antiphontem Rhamnusium similia quaedam habuisse conscripta, quο neminem umquam melius ullam oravisse capitis causam, cum se ipse defenderet, se audiente, locuples auctor scripsit Thucydides. nam Lysiam primo profiteri solitum artem esse dicendi, deinde, quod Theodorus esset in arte subtilior, in orationibus autem ieiunior, orationes eum scribere aliis coepisse, artem removisse. similiter Isocratem primo artem dicendi esse negavisse, scribere autem aliis solitum orationes, quibus in iudiciis uterentur, sed cum ex eo, quia quasi committeret contra legem qua <vetabatur, ne> quis iudicio circumveniretur, saepe ipse in iudicium vocaretur, orationes aliis destitisse scribere totumque se ad artes componendas transtulisse.
3 controversia 6 de scripto (quod F. Blass tuetur Att. Ber. I2 27 ‘nach einem schriftlichen Konzept‘) 21 quo
10. Quint. Inst. 3.1.8-13: nam primus post eοs, quοs poetae tradiderunt, movisse aliqua circa rhetoricen Empedocles dicitur, artium autem scriptores antiquissimi Corax et Tisias Siculi, quos insecutus est vir eiusdem insulae Gorgias Leontinus, Empedoclis, ut traditur, discipulus.
is beneficio longissimae aetatis (nam centum et novem vixit annos) cum multis simul floruit, ideoque et illorum, de quibus supra dixi, fuit aemulus et ultra Socraten usque duravit. Thrasymachus Chalcedonius cum hoc et Prodicus Cius et Abderites Protagoras, a quo decem milibus denariorum didicisse artem, quam edidit, Euathlus dicitur, et Hippias Elius, et quem Palameden Plato appellat, Alcidamas Elaites. Antiphon quοque, <qui> et orationem primus omnium scripsit et nihilominus artem et ipse composuit et pro se dixisse optime est creditus. etiam Polycrates … et Theodorus Byzantius … horum primi communis locos tractasse dicuntur Protagoras, Gorgias, adfectus Prodicus, Hippias et idem Protagoras et Thrasymachus … (13) his successere multi, sed clarissimus Gorgiae auditor Isocrates (quamquam de praeceptore eius inter auctores non convenit, nos tamen Aristoteli credimus).
12 et artem ipse A 15 adfectus om. BP 16 Prodicus Hippias et idem Protagoras Trasimacus A Prodicus et Thrasymachus BP: cοrr. a b 17 auditor Ambrosianus III Laurentianus: auditorum ABP 19 tamen A: autem BP
Vide praeterea, quae de singulis auctoribus infra adnotata exstant. Cave autem, ne puram Aristotelis putes hanc traditionem.
11. Cic. Brut. 8.30: ut intellectum est, quantam vim haberet accurata et facta quodam modo oratio, tum etiam magistri dicendi multi subito exstiterunt. tum Leontinus Gorgias, Thrasymachus Calchedonius, Protagoras Abderites, Prodicus Cius, Hippias Elius in honore magno fuit aliique multi tempοribus eisdem docere se profitebantur, arrogantibus sane verbis, quem ad modum causa inferior – ita enim loquebantur – dicendo fieri superior posset … (32) exstitit igitur iam senibus illis, quos paulo ante diximus, Isocrates, cuius domus cunctae Graeciae quasi ludus quidam patuit atque officina dicendi, magnus orator et perfectus magister, quamquam forensi luce caruit intraque parietes aluit eam gloriam, quam nemo meo quidem iudicio est postea consecutus. is et ipse scripsit multa praeclare et docuit alios.
12. Plato Apol. Socr. 19E: καὶ τοῦτό γέ μοι δοκεῖ καλὸν εἶναι, εἳ τις οἷός τʼ εἵη παιδεύειν ἀνθρώπους ὥσπερ Γοργίας τε ὁ Λεοντῖνος καὶ fΠρόδικος ὁ Κεῖος καὶ Ἰππίας ὁ Μλεῖος. τούτων γὰρ ἕκαστος, ὦ ἄνδρες, οἷός τʼ ἐστὶν ἰῶν εἰς ἑκάστην τῶν πόλεων τοῦς νέους, οἷς ἔξεστι τῶν ἑαυτῶν πολιτῶν προῖκα ξυνεῖναι, ᾧ ἂν βούλωνται, τούτους πείθουσι τὰς ἐκείνων ξυνουσίας ἀπολιπόντας σφίσι ξυνεῖναι χρήματα διδόντας καὶ χάριν πρὸς εἰδέναι. ἐπεὶ καὶ ἄλλος ἀνήρ ἐστι Πάριος ἐνθάδε σοφός, ὃν ἐγὼ ἡσθόμην ἐπιδημοῦντα … (20B) τίς, ἦν δʼ ἐγώ, καὶ ποδαπὸς καὶ πόσου διδάσκει; Εὔηνος, ἔφη, ὦ Σώκρατες, Πάριος, πέντε μνῶν.
13. Dionys. Hal. ad Amm. I p.258.17 U. R.: τοῦτο δὴ (i. e. Aristotelis confutationem) πεποίηκα, βέλτιστε Ἀμμαῖε, τῆς τε ἀληθείας προνοούμενος, ἣν ἐπὶ παντὸς οἴομαι δεῖν πράγματος ἐξετάζεσθαι, καὶ τῆς ἀπάντων τῶν περὶ τοὺς πολιτικοῦς λόγους ἐσπουδακότων χάριτος, ἵνα μὴ τοῦθʼ ὑπολάβωσιν, ὅτι πάντα περιείληφεν ἡ Περιπατητικὴ φιλοσοφία τὰ ῥητορικὰ παραγγέλματα καὶ οὔτε οἱ περὶ Θεόδωρον καὶ Θρασύμαχον καὶ Ἀντιφῶντα σπουδῆς ἄξιον οὐδὲν εὗρον οὔτε Ἰσοκράτης καὶ Ἀναξιμένης καὶ Ἀλκιδάμας οὔτε οἱ τούτοις συμβιώσαντες τοῖς ἀνδράσι παραγγελμάτων τεχνικῶν συγγραφεῖς καὶ ἀγωνισταὶ λόγων ῥητορικῶν, οἱ περὶ Θεοδέκτην καὶ Φίλισκον καὶ Ἰσαῖον καὶ Κηφισόδωρον, Ὺπερείδην τε καὶ Λυκοῦργον καὶ Αἰσχίνην, οὐδʼ 〈ἄν〉 αὐτὸς ὁ Δημοσθένης ... τοσοῦτος ἐγένετο τοῖς Ἰσοκράτους τε καὶ Ἰσαίου κοσμούμενος παραγγέλμασιν, εἰ μὴ τὰς Ἀριστοτέλους τέχνας ἐξέμαθεν.
11 Φίλιστον 12 οὐδʼ ἂν: οὔτε
14. Diog. Laert. 9.8.54 (de Protagοra): πρῶτον δὲ τῶν λόγων ἑαυτοῦ ἀνέγνω τὸν περὶ θεῶν ... ἀνέγνω δʼ Ἀθήνησιν ἐν τῇ Εὐριπίδου οἰκίᾳ ἢ ὡς τινὲς ἐν τῇ Μεγακλείδου. ἄλλοι ἐν Λυκείῳ, μαθητοῦ τὴν φωνὴν αὐτῷ χρήσαντος Ἀρχαγόρου τοῦ Θεοδότου. κατηγόρησε δʼ αὐτοῦ Πυθόδωρος Πολυζήλου, εἷς τῶν τετρακοσίων. Ἀριστοτέλης δʼ Eὔαθλόν φησιν.
6 De Euathlo cf. sequentia.
15. Diog. Laert. 9.8.56: λέγεται δέ ποτε αὐτὸν ἀπαιτοῦντα τὸν μισθὸν Εὔαθλον τὸν μαθητήν, ἐκείνου εἰπόντος· ἀλλʼ οὐδέπω νενίκηκα<ς>, εἰπεῖν· ἀλλʼ ἐγὼ μὲν ἂν νικήσω, ὅτι ἐγὼ ἐνίκησα, λαβεῖν με ἔδει· ἐὰν δὲ σύ, ὅτι σύ.
Ex alio fonte esse sumpta neque eandem causam intellegi posse, quae supra indicatur (Ἀριστοτέλης δʼ Εὔαθλόν φησιν) statuit Rabe P. S. XI. De Protagora Euathlum in ius vocante cf. Apul. flor. 18 p. 30 K, Gell. 5.10, Syriani in Hermogenem II p. 42.2 R, nec sane narratio ita dispersa saeculo demum p. C. secundo potest esse orta. δίκη ὑπὲρ μισθοῦ inter Protagorae scripta memoratur a Diog. Laert. 9.55.
16. Aristotelis, qui Coracem in privatis litibus apud iudices oravisse tradiderat, doctrinae vestigia conservantur, non pura quidem, apud Sopatrum in Hermogenis commentario VW V 6, 14: τῶν γὰρ τυραννίδων ἐν ταῖς πόλεσι γενομένων ἀναγκαίως ἡ ῥητορικὴ πρὸς ἐλευθερίαν σπουδάζουσα καὶ ἐναντία οὖσα ταῖς τυραννίσιν ἔγκλημά τε ἦν καὶ ἐπικίνδυνον γίνεσθαι. ἐν δὲ Σικελίᾳ λέγεται Φάλαριν δημαγωγικὸν λόγον εἰπεῖν καὶ ὑπαγαγέσθαι τὸ πλῆθος πιθανότητι, ὥστε καὶ εἰς τυραννίδα ἐλθεῖν· μετὰ δὲ ταῦτα Κόραξ πρῶτον πάντων συνεστήσατο διδασκαλίαν περὶ ῥητορικῆς. οἱ γὰρ πρὸ αὐτοῦ ἐπιτηδεύοντες τὴν τέχνην ὡς ἐμπειρίᾳ τινὶ καὶ ἐπιμελείᾳ χρώμενοι ἐπετήδευον, καὶ οὗτος <l. οὕτως> μὲν οὐ μετὰ λόγου καὶ αἰτίας οὐδὲ τέχνης τινός. τούτου δὲ τοῦ Κόρακος Tισίας γέγονε μαθητής, περὶ οὗ λέγεται τοιοῦτόν τι. Tισίαν συνθέσθαι τῷ Κόρακι χιλίας δραχμάς, ἡνίκα ἂν ἐν δικαστηρίῳ ἀγωνιζόμενος τὴν πρώτην νίκην νικήσειεν, ὄντος δέ πρεσβυτέρου τοῦ Κόρακος οὐ προῇει ἐν δικαστηρίῳ ἐπὶ τῷ τῇ τελευτῇ τοῦ Κόρακος κερδᾶναι τὰς ἐπαγγελίας. ἐγράψατο οὖν αὐτὸν ὁ Κόραξ χρέος κτλ.
Sequitur Coracis et Tisiae de mercede litis historiola, nota iam Sexto Empirico adv. math. II 96, extans eadem apud omnes Prolegomenon et Commentariorum scriptores, quam historiolam alii auctores (v. s.) de Protagora et Euathlo narraverant. Deinde pergit Sopater (p. 7.9):
Ζῆλος οὖν εἰς τούτους πολὺς τῆς τέχνης γέγονε, καὶ Γοργίας ὁ Λεοντῖνος κατὰ πρεσβείαν ἐλθὼν Ἀθήνησι τὴν τέχνην τὴν συγγραφεῖσαν παρʼαὐτοῦ ἐκόμισεν καὶ αὐτὸς ἑτέραν προσέθηκε καὶ μετʼ αὐτὸν Ἀντιφῶν ὁ Ῥαμνούσιος, ὁ Θουκυδίδου διδάσκαλος, λέγεται τέχνην γράψαι, μετὰ ταῦτα δὲ Ἰσοκράτης ὁ ῥήτωρ.
Eandem Coracis, Gorgiae, Antiphontis, Isocratis successionem habes, quam Cicero l. l. exhibet. Neque ignorat Sopater (quod Aristoteles observaverat) antiquas illas artes ad genus iudiciale pertinuisse (ibid. p. 7.18 sq.), addens in fine (p. 7.31) αὗται μέντοι αἱ δικανικαὶ τέχναι οὐδαμοῦ σώζονται. Vide ad rem excerpta quoque brevissima P. S. p. 60.2-7.
Mixtam Aristotelis cum altera (v. i.) traditionem satis pueriliter quidem Troilus in Prolegοmenis W VI 48.26 sq. = P. S. 5 p. 52.3 sq. exhibet: Ὶέρων καὶ Γέλων Σικελίας γεγόνασι τύραννοι, ἔσχον δέ τινα Κόρακα τῷ ὀνόματι παραδυναστεύοντα, ὃς ἐποίει τὴν διοίκησιν τῶν πολλῶν παρʼ αὐτοῖς. μεταπεσούσης δὲ τῆς τυραννίδος εἰς δημοκρατίαν, ἑώρα γάρ, ὡς οὐ δύναται πείθειν ἄπαντα τὸν δῆμον καθάπερ ἕνα τῶν τυράννων, ἐμηχανᾶτο τὰ προοίμια, ἵνα διʼ αὐτῶν ἐφελκύσηται τὸν ἀκροατὴν πρὸς εὔνοιαν, εἶτα τὴν προκατασκευήν, ἵνα ἀνέλῃ αἰτίαν λυποῦσαν αὐτόν, εἶτα τὴν προκατάστασιν, εἰσβολὴν καὶ ἀρχὴν καὶ προοίμιον οὖσαν ἐπὶ τὴν κατάστασιν, τὴν δὲ κατάστασιν ψιλὴν τῶν πραχθέντων ἔκθεσιν, τοὺς δὲ ἀγῶνας ἀπόδειξιν καὶ πίστιν τῶν ψιλῶς διηγηθέντων, εἶτα τὴν παρέκβασιν ἀπόδειξιν οὖσαν τοῦ κρινομένου βίου. ἐσκόπει γάρ, ὡς, <εἰ> έπὶ ἑνὶ καὶ μόνῳ ἐγκλήματι ποιήσασθαι τὴν κατηγορίαν <ἀρκοῖ>το, ὁ φεύγων ἀπολυθήσεται, καὶ διὰ τοῦτο τὴν παρέκβασιν ἐπενόησε, τοῦς δʼ ἐπιλόγους ἀνακεφαλαίωσιν τῶν εἰρημένων διὰ τοῦ, ὡς τὸ (τὸ ὡς ll.) εἰκός, τοὺς δικαστὰς πολλὰ ἀκούσαντας εἰς λήθην ἐλθεῖν.
Sequitur de Coracis Tisiaeque lite historia, Gorgias eloquentiam Athenas transfert. Troilo auctore septem Corax orationis partes distinxerat: προοίμιον, προκατασκευήν, προκατάστασιν, κατάστασιν, ἀγῶνας, παρέκβασιν, ἐπίλογον, eaeque partes ad solum quadrant iudiciale genus dicendi (de singulis rebus v. infra s. v. Κόραξ).
Altera autem est in Prolegomenis rhetoricis traditio, qua Corax orator in contionali genere versatus inducitur, id quod breviter Ioannes Doxapatri in commentario ad Aphthonii Prοgymnasmata expοnit W II 140 = P. S. p. 150.12 R. ἔστι δέ καὶ ἀφʼἑτέρας ἱστορίας δεῖξαι πρῶτον τὸ συμβουλευτικὸν τῶν ἄλλων· λέγεται γὰρ καὶ Κόρακα, ὅστις τὰ τῆς ῥητορικῆς ἔργα εἰς φῶς προήγαγε τοῖς ἀνθρώποις, τῷ συμβουλευτικῷ εἴδει χρήσασθαι πρώτῳ. De eadem re satis loquaciter Prolegomena artis rhetoricae anοnyma W VI 11 = P. S. p. 24.8: εἰσεδέξαντο τοίνυν πρῶτον ἁπάντων αἱ Συράκουσσαι, πόλις τῆς Σικελίας (scil. τὴν ῥητορικήν). . . . αὕτη . . . ὑπὸ Γέλωνος καὶ Ἱέρωνος, τυράννων ὠμοτάτων, ἐτυραννεύθη . . . (p. 25.3) οὕτως οὖν χαλεπῶς καὶ θηριωδῶς ἀρχομένων τῶν Συρακουσσίων καὶ προσευχομένων Διὶ ἐλευθερίῳ ἀπαλλαγῆναι τῆς πικρᾶς ταύτης δουλείας, Ζεὺς σωτὴρ ἅμα καὶ ἐλευθέριος . . . ἠλευθέρωσε τῆς τυραννίδος τοὺς Συρακουσσίους. ὁ οὖν τῶν Συρακουσσίων δῆμος . . . τὴν δεσποτείαν ἔχειν ἁπάντων ἠβουλήθη, Κόραξ δέ τις ὄνομα, Συρακούσσιος τὸ γένος, σκοπήσας, ὡς ὁ δῆμος ἀστάθμητον καὶ ἄτακτον πέφυκε πρᾶγμα, καὶ ἐννοήσας, ὅτι λόγος ἐστίν, ᾧ ῥυθμίζεται ἀνθρώπου τρόπος, ἐσκόπησε διὰ λόγου ἐπὶ τὰ πρόσφορα τὸν δῆμον καὶ προτρέπειν καὶ ἀποτρέπειν. εἰσελθὼν οὖν ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ . . . ἤρξατο λόγοις πρότερον θεραπευτικοῖς καὶ κολακευτικοῖς τὴν ὄχλησιν καὶ τὸ θορυβῶδες καταπραῧναι τοῦ δήμου, ἅτινα καὶ προοίμια ἐκάλεσε, μετὰ δὲ τὸ καταπραῧναι καὶ κατασιγάσαι τὸν δῆμον ἤρξατο, περὶ ὧν ἔδει, συμβουλεύειν τῷ δήμῳ καὶ λέγειν ὡς ἐν διηγήσει καὶ μετὰ ταῦτα ἀνακεφαλαιοῦσθαι καὶ ἀναμιμνᾐσκειν ἐν συντόμῳ περὶ τῶν φθασάντων καὶ εἰς σύνοπτον καὶ ὑπʼ ὄψιν ἄγειν τὰ λεχθέντα τῷ δήμῳ. καὶ τὰ μὲν πρῶτα ἐκάλεσε προοίμια, τὰ δὲ δεύτερα ἐκάλεσεν ἀγῶνας, τὰ δἑ τρίτα ἐκάλεσεν ἐπιλόγους. Sequitur de Tisiae discipuli lite historia. Deinde pergitur (W p. 14 = P. S. p. 27.11 sq.): τέταρτόν ἐστι κεφάλαιον, πῶς ἐν Ἀθήναις ἤκμασεν ἡ ῥητορική . . . Λεοντίνη πόλις καὶ αὐτὴ τῆς Σικελίας. ταύτην ἀπῴκισαν πάλαι Ἀθηναῖοι. πόλεμον δὲ ἐσχηκότες οἱ Λεοντῖνοι πρὸς τοῦς ἀστυγείτονας πρεσβεύονται πρὸς Ἀθηναίους διὰ Γοργίου τοῦ ῥήτορος συμμαχίαν αἰτοῦντες. ὁ δὲ Γοργίας ἐλθὼν εἰς τὰς Ἀθήνας ῥητορεύειν ἐσπούδασε διʼ ἣν ἀφίκετo χρείαν, καὶ τοσοῦτον περιῆν τῷ ῥήτορι κάλλος περὶ τὴν φράσιν, ὥστε πάσας Ἀθήνας κινῆσαι περὶ τὴν ἀκρόασιν τὴν αὐτοῦ. συνερχόμενοι οὖν τὰς μὲν ἡμέρας τῶν ἐπιδείξεων ἐκάλουν ἑορτάς, τοὺς δὲ λόγους ἐκάλουν λαμπάδας.
Similiter W III 610. W II 119 = P. S. p. 126 R. W 11 = P. S. p. 269. W II 683 = P. S. p. 60. W II 91 = P. S. p. 91. W VII 6 = P. S. p. 189. Hausit inde etiam Ioannes Sardianus p. 50.12-19 R. Ad Platonis Gorgiam adludere videntur (464 C) λόγοι θεραπευτικοὶ καὶ κολακευτικοί, quorum memor est etiam Longinus in rhet. p. 190, 15 H. ποιεῖσθαι δὲ τοῦτο χρὴ τοῖς θεραπευτικοῖς τε καὶ κολακευτικοῖς ὀνόμασι.
ln hac traditione, qua Corax orator in contionem prodierat, non septem, sed tres orationis partes προοίμια, ἀγῶνες, ἐπίλογοι distinguntur, quod ipsum quoque ad rem admodum quadrat, quartum διήγησις interdum ex confusione rerum additur, quintum παρέκβασις.
Ad rem cf. Diodori 11.87.5 de rebus Siculorum: ἐπεπόλαζε γὰρ δημαγωγῶν πλῆθος καὶ συκοφαντῶν, καὶ λόγου δεινότης ὑπὸ τῶν νεωτέρων ἠσκεῖτο. Vide A. Gercke, Hermae 32 (1897) 344 sq., P. Hamberger, Die rednerische Disposition in der alten Τέχνη ῥητορική (Rhet. Studien 2, Paderborn 1914) 25 sq. Kowalski, De artis rhet. origg. quaestiones sel. 44 sq. De artibus rhetoricis e Sicilia in Graeciam translatis generaliter loquitur Iamblichus Vit. Pyth. 166.
17. Theophrast. (Usener Kl. Schr. I 191): Ἐκ τοῦ πέπλου Θεοφράστου· τέχνην λόγων Κόραξ Συρακούσιος εὕρατο.
Cf. P. S. p. 126.5, p. 171.19, p. 150.13 R., Sudae lex. s. v. Κόραξ.
18. Cic. de orat. 1.20.91: neminem scriptorem artis ne mediocriter quidem disertum fuisse dicebat, cum repeteret usque a Corace nescioquo et Tisia, quos artis illius inventores et principes fuisse constaret.
19. Quint. inst. 2.17.5: quidam naturalem esse rhetoricen volunt … (7) deinde adiciunt illas verborum cavillatiοnes, nihil, quod ex arte fiat, ante artem fuisse: atqui dixisse homines pro se et in alios semper: doctores artis sero et circa Tisian et Coraca primum repertos.
20. Excerpta Cod. Par. 3032, P. S. p. 296.25: Τισίας καὶ Κόραξ, οἵτινες ἐφεῦρον τὴν ῥητορικήν.
21. Schol. Hom. Town. Il. I 443 v. supra A III 8.
22. Sopatros W V 7.10: Γοργίας ὁ Λεοντῖνος κατὰ πρεσβείαν ἐλθὼν Ἀθήνησι τὴν τέχνην τὴν συγγραφεῖσαν παρʼ αὐτοῦ (Κόρακος scil.) ἐκόμισεν καὶ αὐτὸς ἑτέραν προσέθηκε καὶ μετʼ αὐτὸν Ἀντιφῶν ὁ Pαμνούσιος, ὁ Θουκυδίδου διδάσκαλος, λέγεται τέχνην γράψαι, μετὰ ταῦτα δὲ Ἰσοκράτης ὁ ῥήτωρ. καὶ πᾶσαι μὲν αὗται δημαγωγικαὶ τέχναι εἰσίν. quae secuntur, infra (A V 42) epressa exstant.
Cf. Iamblichus, Vit. Pyth. 166.
23. Paus. 6.17.8: οὗτος ὁ Γοργίας πατρὸς μὲν ἦν Χαρμαντίδου, λέγεται δὲ ἀνασώσασθαι μελέτην λόγων πρῶτος, ἠμελημένην τε ἐς ἅπαν καὶ ἐς λήθην ὀλίγου δεῖν ἥκουσαν ἀνθρώποις. εὐδοκιμῆσαι δὲ Γοργίαν λόγων ἕνεκα ἔν τε πανηγύρει τῇ Ὀλυμπικῇ φασι καὶ ἀφικόμενον κατὰ πρεσβείαν ὁμοῦ Τισίᾳ παρʼ Ἀθηναίους.
24. Diod. bibl. 12.53.1: ἐπὶ δὲ τούτων κατὰ τὴν Σικελίαν Λεοντῖνοι, Χαλκιδέων μὲν ὄντες ἄποικοι, συγγενεῖς δὲ Ἀθηναίων, ἔτυχον ὑπὸ Συρακοσίων πολεμούμενοι. πιεζόμενοι δὲ τῷ πολέμῳ καὶ διὰ τὴν ὑπεροχὴν τῶν Συρακοσίων κινδυνεύοντες ἁλῶναι κατὰ κράτος, ἐξέπεμψαν πρέσβεις εἰς τὰς Ἀθήνας, ἀξιοῦντες τὸν δῆμον βοηθῆσαι τὴν ταχίστην καὶ τὴν πόλιν ἑαυτῶν ἐκ τῶν κινδύνων ῥύσασθαι· ἦν δὲ τῶν ἀπεσταλμένων ἀρχιπρεσβευτὴς Γοργίας ὁ ῥήτωρ, δεινότητι λόγου πολὺ προέχων πάντων τῶν καθʼ ἑαυτόν. οὗτος καὶ τέχνας ῥητορικὰς πρῶτος ἐξεῦρε καὶ κατὰ τὴν σοφιστείαν τοσοῦτο τοὺς ἄλλους ὑπερέβαλεν, ὥστε μισθὸν λαμβάνειν παρὰ τῶν μαθητῶν μνᾶς ἑκατόν. οὗτος οὖν καταντήσας εἰς τὰς Ἀθήνας καὶ παραχθεὶς εἰς τὸν δῆμον διελέχθη τοῖς Ἀθηναίοις περὶ τῆς συμμαχίας καὶ τῷ ξενίζοντι τῆς λέξεως ἐξέπληξε τοὺς Ἀθηναίους ὄντας εὐφυεῖς καὶ φιλολόγους. πρῶτος γὰρ ἐχρήσατο τοῖς τῆς λέξεως σχηματισμοῖς περιττοτέροις καὶ τῇ φιλοτεχνίᾳ διαφέρουσιν, ἀντιθέτοις καὶ ἰσοκώλοις καὶ παρίσοις καὶ ὁμοιοτελεύτοις καί τισιν ἑτέροις τοιούτοις, ἃ τότε μὲν διὰ τὸ ξένον τῆς κατασκευῆς ἀποδοχῆς ἠξιοῦτο.
16 ὁμοτελεύτοις ll.
25. Diοnys. de Lysia I p. 11.3 U. R. (458 R.): ἥψατο δὲ καὶ τῶν Ἀθήνησι ῥητόρων ἡ ποιητική τε καὶ τροπικὴ φράσις, ὡς μὲν Τἰμαιός φησι, Γοργίου ἄρξαντος, ἡνίκʼ Ἀθήναζε πρεσβεύων κατεπλήξατο τοὺς ἀκούοντας τῇ δημηγορίᾳ.
Notabis etiam commentaria, cum a Gorgia rhetoricen Athenas translatam esse contendant, nihil aliud testimonii causa proferre quam orationis in contione Atheniensium habitae verborum pulchritudinem. Minus recte autem R. (P. S. p. 27) Platonis Hippiae maioris 282B eiusdem rei gratia laudat, cum Plato nihil dicat, nisi Gorgiam sicut Prodicum et in contione optime dicere visum esse et sophisticas declamationes instituisse.
26. Plato Hipp. mai. 281D: ἆρʼ οὖν πρὸς Διός, ὥσπερ αἱ ἄλλαι τέχναι ἐπιδεδώκασι καί εἰσι παρὰ τοὺς νῦν δημιουργοὺς οἱ παλαιοὶ φαῦλοι, οὕτω καὶ τὴν ὑμετέραν τὴν τῶν σοφιστῶν τέχνην ἐπιδεδωκέναι φῶμεν καὶ εἶναι τῶν ἀρχαίων τοὺς περὶ τὴν σοφίαν φαύλους πρὸς ὑμᾶς πάνυ μὲν οὖν ὀρθῶς λέγεις. - εἰ ἄρα νῦν ἡμῖν, Ἱππία, ὁ Bίας ἀναβιῴη, γέλωτʼ ἂν ὄφλοι πρὸς ὑμᾶς, (282) ὥσπερ καὶ τὸν Δαίδαλόν φασιν οἱ ἀνδριαντοποιοί, νῦν εἰ γενόμενος τοιαῦτʼ ἐργάζοιτο, οἷα ἦν, ἀφʼ ὧν τοὔνομʼ ἔσχεν, καταγέλαστον ἂν εἶναι. - ἔστι μὲν ταῦτα, ὦ Σώκρατες, οὕτως, ὡς σὺ λέγεις. εἴωθα μέντοι ἔγωγε τοὺς παλαιούς τε καὶ προτέρους ἡμῶν προτέρους τε καὶ μᾶλλον ἐγκωμιάζειν ἢ τοὺς νῦν, εὐλαβούμενος μὲν φθόνον τῶν ζώντων, φοβούμενος δὲ μῆνιν τῶν τετελευτηκότων. - (282B) καλῶς γε σύ, ὦ Ἱππία, ὀνομάζων τε καὶ διανοούμενος, ὡς ἐμοὶ δοκεῖς. συμμαρτυρῆσαι δέ σοι ἔχω, ὅτι ἀληθῆ λέγεις καὶ τῷ ὄντι ὑμῶν ἐπιδέδωκεν ἡ τέχνη πρὸς τὸ καὶ τὰ δημόσια πράττειν δύνασθαι μετὰ τῶν ἰδίων. Γοργίας τε γὰρ οὗτος ὁ Λεοντῖνος σοφιστὴς δεῦρο ἀφίκετο δημοσίᾳ οἴκοθεν πρεσβεύων, ὡς ἱκανώτατος ὢν Λεοντίνων τὰ κοινὰ πράττειν, καὶ ἔν τε τῷ δήμῳ ἔδοξεν ἄριστα εἰπεῖν καὶ ἰδίᾳ ἐπιδείξεις ποιούμενος καὶ συνὼν (282C) τοῖς νέοις χρήματα πολλὰ εἰργάσατο καὶ ἔλαβεν ἐκ τῆσδε τῆς πόλεως. εἰ δὲ βούλει, ὁ ἡμέτερος ἑταῖρος Πρόδικος οὗτος πολλάκις μὲν καὶ ἄλλοτε δημοσίᾳ ἀφίκετο, ἀτὰρ τὰ τελευταῖα ἔναγχος ἀφικόμενος δημοσίᾳ ἐκ Κέω λέγων τʼ ἐν τῇ βουλῇ πάνυ εὐδοκίμησε καὶ ἰδίᾳ ἐπιδείξεις ποιούμενος καὶ τοῖς νέοις συνῶν χρήματα ἔλαβε θαυμαστὰ ὅσα. τῶν δὲ παλαιῶν ἐκείνων οὐδεῖς πώποτε ἠξίωσεν ἀργύριον μισθὸν πράξασθαι οὐδʼ ἐπιδείξεις ποιήσασθαι ἐν παντοδαποῖς ἀνθρώποις τῆς ἑαυτοῦ σοφίας. (282D) οὕτως ἦσαν εὐήθεις καὶ ἐλελήθει αὐτοὺς ἀργύριον ὡς πολλοῦ ἄξιον εἴη. τούτων δʼ ἑκάτερος πλέον ἀργύριον ἀπὸ σοφίας εἴργασται ἢ ἄλλος δημιουργὸς ἀφʼ ἧς τινος τέχνης. καὶ ἔτι πρότερος τούτων Πρωταγόρας.
29 ἀργύριον F: ἀργυρίου TW
27. Philod. rhet. I p. 188.21: τάχα γὰρ ἐ[πὶ] τούτων κατῆρχθαί [τις] ἐρεῖ τὰς διατριβάς, ἰσ[χυκ]έναι δὲ οὐδεὶς μὴ τε[λέως ἀ]ναισχυντῶν.
ἐπὶ τούτων i. e. Periclis et Thucydidis aetate, quos antea nominaverat.
28. Vita Antiphontis orationibus praemissa: Ἀντιφῶν υἱὸς μὲν ἦν Σωφίλου, φυλῆς δὲ Αἰαντίδος, Ῥαμνούσιος τὸν δῆμον, κατὰ δὲ τὰ Περσικὰ γενόμενος συνήκμασε Γοργίᾳ τῷ σοφιστῇ, καὶ διδασκάλῳ τὰ πρῶτα χρησάμενος τῷ πατρὶ διδάσκοντι γράμματα, τῆς ἡλικίας προβαινούσης τὰ περὶ τοὺς λόγους ἐξεπόνησε φυσικῇ δεινότητι, τὴν ἐκ τῆς ἀσκήσεως μελέτην προσλαβών, μηδενὸς μὲν ἀκροασάμενος, ὅτι μηδʼ ἦν πώ τις τότε μήτε λόγων μήτε τεχνῶν ῥητορικῶν συγγραφεύς, μήτε σοφιστὴς προεστηκὼς διατριβῆς. τοῖς πρὸ αὐτοῦ δὲ ἐντυχὼν βιβλίοις καὶ τοῖς τῶν ποιητῶν μάλιστα, εἰς τοσοῦτον προῆλθε δεινότητος, ὥστε Νέστωρ ἐπεκαλεῖτο διὰ τὴν ἐν τῷ λέγειν ἠδονήν.
Traditio est minime neglegenda, qua usus est is, qui vitam Antiphontis in vitis Χ oratorum Plutarcheis composuit, item Sudae lexicon. [πρὸ Κόρακος κ]α[ὶ] Ἀντιφῶν[τος] καὶ [παντὸ]ς ἁ[π]λῶς τεχνογράφ[ου] supplendum videtur apud Philodemum rhet. I p. 187.16 sq. eademque res agi apud eundem II p. 111, fr. XXI. Adde Schol. in Prol. in Hermogenem W VII 6 = P. S. p. 189.9: ἄλλοι δὲ λέγουσιν Ἀντιφῶντα τοῦτον τὸν ῥήτορα scil. δικανικὸν λόγον εἰρηκέναι πρῶτον. Cf. Philodemus l. supra l. et Pseudoplutarchi vit. X οr. 832 C.
29. Isocr. Antid. 15.295: πάντων τῶν δυναμένων λέγειν ἢ παιδεύειν ἡ πόλις ἡμῶν δοκεῖ γεγενῆσθαι διδάσκαλος, εἰκότως· καὶ γὰρ ἆθλα μέγιστα τιθεῖσαν αὐτὴν ὁρῶσι τοῖς τὴν δύναμιν ταύτην ἔχουσι καὶ γυμνάσια πλεῖστα καὶ παντοδαπώτατα παρέχουσαν τοῖς ἀγωνίζεσθαι προῃρημένοις καὶ περὶ τὰ τοιαῦτα γυμνάζεσθαι βουλομένοις, ἔτι δὲ τὴν ἐμπειρίαν, ἥπερ μάλιστα ποιεῖ δύνασθαι λέγειν, ἐνθένδε πάντας λαμβάνοντας. πρὸς δὲ τούτοις καὶ τὴν τῆς φωνῆς κοινότητα καὶ μετριότητα καὶ τὴν ἄλλην εὐτραπελίαν καὶ φιλολογίαν οὐ μικρὸν ἡγοῦνται συμβαλέσθαι μέρος πρὸς τὴν τῶν λόγων παιδείαν. ὥστʼ οὐκ ἀδίκως ὑπολαμβάνουσιν ἅπαντας τοὺς λέγειν ὄντας δεινοὺς τῆς πόλεως εἶναι μαθητάς.
5 τὰ τοιαῦτα: ταῦτα Θ τὰς τοιαύτας cett. ll. 9 συμβάλλεσθαι Θ
Cf. Cic. Brut. 13 (49). De sophistis Athenas incolentibus lepide Aristoph. Av. 1694 sq.
30. Isocr. Antid. 15.41: ἀλλὰ μὴν κἀκεῖνο πᾶσι φανερόν ἐστιν, ὅτι παμπληθεῖς εἰσιν οἱ παρασκευάζοντες τοὺς λόγους τοῖς ἐν τοῖς δικαστηρίοις ἀγωνιζομένοις. τούτων μὲν τοίνυν τοσούτων ὄντων οὐδεὶς πώποτε φανήσεται μαθητῶν ἠξιωμένος.
1 κἀκεῖνό γε Θ 3 τοὺς ἐν τ. δ. ἀγωνιζομένους ΓΔ
31. Isocr. κατὰ τῶν σοφιστῶν 13.9 sq.: οὐ μόνον δὲ τούτοις ἀλλὰ καὶ τοῖς τοὺς πολιτικοὺς λόγους ὑπισχνουμένοις ἄξιον ἐπιτιμῆσαι· καὶ γὰρ ἐκεῖνοι τῆς μὲν ἀληθείας οὐδὲν φροντίζουσιν, ἡγοῦνται δὲ τοῦτʼ εἶναι τὴν τέχνην, ἢν ὡς πλείστους τῇ μικρότητι τῶν μισθῶν καὶ τῷ μεγέθει τῶν ἐπαγγελμάτων προσαγάγωνται καὶ λαβεῖν τι παρʼ αὐτῶν δυνηθῶσιν· οὕτω δʼ ἀναισθήτως αὐτοί τε διάκεινται καὶ τοὺς ἄλλους ἔχειν ὑπειλήφασιν, ὥστε χεῖρον γράφoντες τοὺς λόγους ἢ τῶν ἰδιωτῶν τινες αὐτοσχεδιάζουσιν, ὅμως ὑπισχνοῦνται τοιούτους ῥήτορας τοὺς συνόντας ποιήσειν ὥστε μηδὲν τῶν ἐνόντων ἐν τοῖς πράγμασιν παραλιπεῖν. (10) καὶ ταύτης τῆς δυνάμεως οὐδὲν οὔτε ταῖς ἐμπειρίαις οὔτε τῇ φύσει τῇ τοῦ μαθητοῦ μεταδιδόασιν, ἀλλά φασιν ὁμοίως τὴν τῶν λόγων ἐπιστήμην ὥσπερ τὴν τῶν γραμμάτων παραδώσειν, ὡς μὲν ἔχει τούτων ἑκάτερον οὐκ ἐξετάσαντες, οἰόμενοι δὲ διὰ τὰς ὑπερβολὰς τῶν ἐπαγγελμάτων αὐτοί τε θαυμασθήσεσθαι καὶ τὴν παίδευσιν τὴν τῶν λόγων πλείονος ἀξίαν δόξειν εἶναι, κακῶς εἰδότες, ὅτι μεγάλας ποιοῦσι τὰς τέχνας οὐχ οἱ τολμῶντες ἀλαζονεύεσθαι περὶ αὐτῶν, ἀλλʼ οἵτινες ἄν, ὅσον ἔνεστιν ἐν ἑκάστη, τοῦτʼ ἐξευρεῖν δυνηθῶσιν.
4/5 τοῦ μισθοῦ v. l. 13 γραμμάτων : πραγμάτων Γ prima manu, quod probaverat Gercke, probat Suess (Susemihl, Rh. M. 55.577 sq.).
Cf. ibid. 12 sq., et quae infra ad Isocratis 13.12 in fragmentorum eius sylloge adnotavimus. Tum Hippocrates περὶ τόπων τῶν κατʼ ἄνθρωπον 41-45 (Pohlenz, Gött. Gel. Nachr. N. F. II 4 (1937) 98 sq.). Ad ὑπόσχεσιν 9 sq. vid. Plato Phaedr. 235 B. Aischines 2.38. Theophrastus Char. 17.8 (Usener, Kl. Schriften I 26).
32. Xen. Mem. 1.2.31: ἐξ ὧν δὴ καὶ ἐμίσει τὸν Σωκράτη ὁ Κριτίας, ὥστε καὶ ὅτε τῶν τριάκοντα ὢν νομοθέτης μετὰ Χαρικλέους ἐγένετο ἀπεμνημόνευσεν αὐτῷ καὶ ἐν τοῖς νόμοις ἔγραψε λόγων τέχνην μὴ διδάσκειν.
Cf. Sextus Emp. adv. math. II 20 sq. Philod. II p. 216.I 359 cοl. LXX. Idem Plato sentit atque Critias consanguineus Leg. ΧI 938, mortis oratoribus minans supplicium.
33. Diog. Laert. 4.1.4 de Speusippο: καταλέλοιπε δὲ πάμπλειστα ὑπομνήματα . . . ἐν οἷς καὶ . . Γεχνῶν ἔλεγχος α .
(1f. Wendland 35.2. De artium omnium obtrectatoribus loquitur iam Hippocrates (7) περὶ τχνης c. 1, de Protagora Plato Soph. 232D. Umbram rei habes apud eundem Rei publ. 495C sq., ipsius rhetoricae censura legitur Leg. 937E. Philod. rhet. I p. 79.23 Sudh. = Philod. Suppl. p. 40.2: Ἀλεχί[νου] γὰρ ἐν τοῖς [ἰἰε]ρὶ ἀγωγῆ[ς κ]ατηγοροῦντος τῶν ῥητορικῶν σοφιστῶν, ὅτι πολλὰ ζητοῦσιν ἀχρήστως, ν ἐστι καὶ τὸ περὶ τὴν λέξιν αὐτῶν πραγμάτευμα καὶ τὸ περὶ τὴν [μν]ήμην, καὶ ἐν οἷς ἐπιζητοῦσιλέγειν, Ὅμη[ρ]ο[ν ὐ]ποθεβηκέν[αι τοῖς ἔ]πεσιν ὧν ἀρχὴ [ᾶ]στρα ἥδηπροβέβηκεʼ, καὶ περὶ τινῶν ἄλλων [πα]ρά τε τού[τω]ι καὶ π[αρʼ X]ὐριπίδῃ... . Sequentia admodum incerta, F uit inter rhetoricae obtrectatores etiam ὁ Κυρηναῖος θεόδωρος cognomine ἄθεος (Philod. l. 1. II p. 116 fr. IX). Agnon quis fuerit, qui κατηγορίαν ῥητορικῆς scripsit (Quintil. inst. 2.17,15), ignoratur (Sauppe Dr. Att. II 344).
34. Aristot. Eth. Nicom. 1164 a 27: οἱ δὲ προλαμβάνοντες τὸ ἀργύριον, εἶτα μηδὲν ποιοῦντες ὧν ἔφασαν διὰ τὰς ὑπερβολὰς τῶν ἐπαγγελιῶν, εἰκότως ἐν ἐγκλήμασι γίνονται· οὐ γὰρ ἐπιτελοῦσιν ἃ ὡμολόγησαν. τοῦτο δʼ ἴσως ποιεῖν οἱ σοφισταὶ ἀναγκάζονται διὰ τὸ μηδένα ἂν δοῦναι ἀργύριον ὧν ἐπίστανται. οὗτοι μὲν οὖν, ὧν ἔλαβον τὸν μισθόν, μὴ ποιοῦντες εἰκότως ἐν ἐγκλήμασίν εἰσιν.
35. Isocr Antid. 15.197: τὰς βλασφημίας καὶ κατηγορίας, αἷς χρῶνται καθʼ ἡμῶν, ἐξελέγξομεν ψευδεῖς οὔσας. εἰσὶ δὲ διτταί λέγουσι γὰρ οἳ μέν, ὡς ἔστιν ἡ περὶ τοὺς σοφιστὰς διατριβὴ φλυαρία καὶ φενακισμός· οὐδεμία γὰρ εὕρηται παιδεία τοιαύτη, διʼ ἧς γένοιτό τις ἂν ἢ περὶ τοὺς λόγους δεινότερος ἢ ε περὶ τὰς πράξεις φρονιμώτερος, ἀλλʼ οi προέχοντες ἐν τούτοις τῇ φύσει τῶν ἄλλων διαφέρουσιν. οἳ δὲ δεινοτέρους μὲν ὁμολογοῦσιν εἶναι τοὺς περὶ τὴν μελέτην ταύτην ὄντας, οὐ μὴν ἀλλὰ διαφθεί ρεσθαι καὶ γίγνεσθαι χείρους· ἐπειδὰν γὰρ λάβωσι δύναμιν, τοῖς ἀλλοτρίοις ἐπιβουλεύειν. 15
1 τὰς κατ. Θ 2 αἷς νῦν χρῶνται 1ΘΘ 5 ἂν om. Γ ante γένοιτο Θ Sophistarum cavillationem habes e.g. in Cynegetici, qui Χenophonti tribuitur, cap. ΧIII. Ipsa autem quae tractatur, quaestio trita est in posteriorum controversiis. Cf. Maximi Planudis εἰς δεῶν αʼ scholia W V 440, 25: ὁ δέ γε Xπίκουρος ἐν τῷ περὶ ῥητορικῆς (fr, 55 Us.) αὐθαδέστερον, οἰμαι. λέγων φησὶν αὐτὸς μόνος εὐρηκέναι τέχνην πολιτικῶν λόγων, τοὺς δὲ ἄλλους ἀποσκορακίζων ῥήτορας ἐαυτῷ πως μτχόμενα λέγει φύσις γάρ ἐστιν ἡ κατορ θοῦσα λόγους, τέχνη δὲ οὐδεμία, quas esse nugas equidem non putaverim.
36. Philod. rhet. I p. 210.9: ἔγ δʼ (sc. λέγω) ἐκ[εῖ]νους [τοὺς] σοφιστὰς μηδὲ πολλοσ[τὸν] ἐξευρίσκειν τῶν ἐνδεχ[ο]μένων ἐν τοῖς πολειτ[ικ]οῖς, ὅσον ἐπὶ ταῖς τεχνολογίαις. πάλι δʼ ἕτερος μὲν φήσει καὶ τούς μεγάλους σοφιστὰς ἐν τοῖς σο[φ]ιστικοῖς ἀδυνατε[ῖ]ν, ὡς κ[αὶ] τὰς ἔκδεδομένας ὑπʼ α[ὐτ)ῶν ἂν τέχνας καὶ τὰ παραπλήσια διασαφεῖν.
37. Aristot. Rhet. 1.1 1354b16: φανερὸν ὅτι τὰ ἔξω τοῦ πράγματος τεχνολογοῦσιν ὅσοι τἆλλα διορίζουσιν, οἷον τί δεῖ τὸ προ οίμιον ἢ τὴν διήγησιν ἔχειν, καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστον μορίων· οὐδέν γὰρ ἐν αὐτοῖς ἄλλo πραγματεύονται πλὴν ὅπως τὸν κριτὴν ποιόν τινα ποιήσωσιν, περὶ δὲ τῶν ἐντέχνων πίστεων οὐδὲν δεικνύουσιν, τοῦτο δʼ ἐστὶν ὅθεν ἄν τις γένοιτο ἐνθυμηματικός. διὰ γὰρ τοῦτο, τῆς αὐτῆς οὔσης μεθόδου περὶ τὰ δημηγορικὰ καὶ δικανικὰ καὶ καλλίονος καὶ πολιτικωτέρας τῆς δημηγορικῆς πραγματείας οὔσης ἢ τῆς περὶ τὰ συναλλάγματα, περὶ μέν ἐκείνης οὐδὲν λέγουσιν περὶ δὲ τοῦ δικάζεσθαι πάντες πειρῶνται τεχνολογεῖν, ὅτι ἧττόν ἐστι πρὸ ἔργου τὰ ἔξω τοῦ πράγματος λέγειν ἐν τοῖς δημηγορικοῖς καὶ ἧττόν ἐστι κακοῦργον ἡ δημηγορία δικολογίας, ὅτι κοινότερον.
12 ὅτι: ἀλλὰ v. 1.
Dictum quidem esse, sed non scriptum περὶ δημηγορίας Plato testatur (cf. A V 43). Aristot. rhet. 1356a19: ὅτι μὲν οὖν τὰ ἔξω τοῦ πράγματος οἱ ἄλλοι τεχνολογοῦσι καὶ διʼ ὅ τι μᾶλλον ἀπονενεύκασι πρὸς τὸ δικολογεῖν, φανερόν.
38. Plut. Them. 2.4: μᾶλλον οὖν ἄν τις προσέχοι τοῖς Mνησιφίλου τὸν Θεμιστοκλέα τοῦ Φρεαρρίου ζηλωτὴν γενέσθαι λέγουσιν, οὔτε ῥήτορος ὄντος οὕτε τῶν φυσικῶν κληθέντων φιλο σόφων, ἀλλὰ τὴν καλουμένην σοφίαν, οὖσαν δὲ δεινότητα πολιτικὴν καὶ δραστήριον σύνεσιν, ἐπιτήδευμα πεποιημένου καὶ διασῳζοντος ὥσπερ αρεσιν ἐκ διαδοχῆς ἀπὸ Σόλωνος. ἥν οἱ μετὰ ταῦτα δικανι καῖς μείξαντες τέχναις καὶ μεταγαγόντες ἀπὸ τῶν πράξεων τὴν ἄσκησιν ἐπὶ τούς λόγους σοφισταὶ προσηγορεύθησαν.
39. Isocr. C. soph. 13.19: λοιποὶ δʼ ἡμῖν εἰσιν οἱ πρὸ ἡμῶν γενόμενοι καὶ τὰς καλουμένας τέχνας γράψαι τολμή σαντες, οὓς oὐκ ἀφετέον ἀνεπιτιμήτους· οἵτινες ὐπέσχοντο δικά ζεσθαι διδάσκειν, ἐκλεξάμενοι τὸ δυσχερέστατον τῶν ὀνομάτων, ὅ τῶν φθονούντων ἔργον ἦν λέγειν ἀλλʼ οὐ τῶν προεστὼτων τῆς τοιαύτης παιδεύσεαως, καὶ ταῦτα τοῦ πράγματος, καθʼ ὅσον ἐστὶ διδακτόν, οὐδὲν μᾶλλον πρὸς τοὺς δικανικοὺς λόγους ἢ πρὸς τοὺς ἄλλους ἄπαντας ώφελεῖν δυναμένου.
40. Plato Leg. 937D-E: καὶ δὴ καὶ δίκη ἐν ἀνθρώποις πῶς οὐ καλόν, ὃ πάντα ἡμέρωκε τὰ ἀνθρώπινας καλοῦ δὲ ὄντος τούτου πῶς οὐ καὶ τὸ ξυνδικεῖν ἡμῖν γίγνοιτʼ ἂν καλόνς ταῦτα οὖν τοιαῦτα ὄντα διαβάλλει τις κάκη, καλὸν ὄνομα προστησαμένη τέχνην, ἢ πρῶτον μὲν δή φησιν εἶναί τινα δικῶν μηχανήν, εἶναι 5 δʼ αὐτὴν τῷ τε δικάσασθαι καὶ ξυνδικεῖν ἄλλῳ νικᾶν δυναμένην, ἄν τʼ οὖν δίκαια ἄν τε μὴ τὰ περὶ τὴν δίκην ἑκάστην ᾗ πεπραγ μένα· δωρεὰν δʼ αὐτῆς εἶναι τῆς τέχνης καὶ τῶν λόγων τῶν ἐκ τῆς τέχνης, ἂν ἀντιδωρῆταί τις χρήματα.
5 εἶναι δʼ αῦτη τοῦ τε
41. Arist. Rhet. 1.1 1354a11: νῦν μὲν οὖν οἱ τὰς τέχνας τῶν λόγων συντιθέντες ὀλίγον πεποιήκασιν αὐτῆς (τέχνης) μόριον. αἱ γὰρ πίστεις ἔντεχνόν ἐστι μόνον, τὰ δʼ ἄλλα προσθῆκαι. οἳ δὲ περὶ μὲν ἐνθυμημάτων οὐδὲν λέγουσιν, ὅπερ ἐστὶ σῶμα τῆς πίσ τεως, περὶ δὲ τῶiν ἔξω τοῦ πράγματος τὰ πλεῖστα πραγματεύονται. 5 διαβολὴ γὰρ καὶ ἔλεος καὶ ὀργὴ καὶ τὰ τοιαῦτα πάθη τῆς ψυχῆς οὐ περὶ τοῦ πράγματός ἐστιν, ἀλλὰ πρὸς τὸν δικαστήν.
2 πεπορίκασιν Bekker ex Marciano, Ac in mg. αύτῆς] αὐτοῦ ll. quidam 3 προσθήκη nonnulli l1
Cf. 1356a15 οὐ γὰρ ὁμοίως ἀποδίδομεν τὰς κρίσεις λυπούμενοι καὶ χαίροντες ἢ φιλοῦντες κοαὶ μισοῦντες· πρὸς ὃ καὶ μόνον πειρᾶσθαί φαμεν κραγματεύεσθαι τοὺς νῦν τεχνολογοῦντας.
42. Sopatros in Hermog. W V 7.15 postquam antiquorum technographorum usque ad Isocratem nomina enarravit: καὶ πᾶσαι μὲν αὗται δημαγωγικαὶ τέχναι εἰσίν, οὐδέν περὶ στάσεων ἔχουσαι κεφάλαιον ἢ τούτων τῶν νῦν ἐπιτηδευομένων, πιθανότητος δέ τινος, πῶς δεῖ δῆμον ὑπαγαγέσθαι.
Isocratis 13.19 locum supra laudatum posthac (26) idem profert. Cf. supra A V 22.
43. Plato Phaedr. 261B: μάλισια μέν πως περὶ δίκας λέγεται καὶ γράφεται τέχνῃ, λέγεται δὲ καὶ περὶ δημηγορίας, ἐπὶ πλέον δὲ οὐκ ἀκήκοα.
Itaque non novit συγγράμμοατα περὶ δημηγορίας. 7. etiam Brandstätter p. 191 adn. 2.
44. Plato Rei publ. 365D adulescentes secum reputantes facit: ἀλλʼ ὅμως, εἰ μέλλομεν εὐδαιμονήσειν, ταύτη ἰτέον, ὡς τὰ ἴχνη τῶν λόγων φέρει. ἐπὶ γὰρ τὸ λανθάνειν συνωμοσίας τε καὶ ἑταιρείας συνάξομεν, εἶσίν τε πειθοῦς διδάσκαλοι σοφίαν δημη γορικήν τε καὶ δικανικὴν διδόντες, ἐξ ὧν τὰ μὲν πείσομεν, τὰ δὲ βιασόμεθα, ὡς πλεονεκτοῦντες δίκην μὴ διδόναι.
Cf. Gorg. 452E. Euthydem. 290A. Aristoteles Eth. Nicom. 1181a4 politicos spectans: καίτοι κάλλιον ἦν ἰσως (γράφειν περὶ τῶν τοιούτων) ἢ λόγους δικανικούς τε καὶ δημηγορικούς, Philod. rhet. I p. 132.7: ἀλλὰ τ[ὴν τέχνην λέγουσιν εἶναι περὶ [τὰς δημ]ηγορίας [καὶ τὰς δ]κας. Platonem ipsum sex species rhetorices distinxisse tradit Diogenes Laert. 3.59 (93); sunt autem προτροπή, ἀποτροπή, κατη γορία, ἀπολογία, ἐγκώμιον, ψόγος, quibus septimum τὸ ἐξεταστικόν addit Anaximenes, numeri septem amator, sed ne is quidem plura quam duo genera orationum publicarum agnoscit, iudiciale et contionale, itaque τὸ ἐπιδεικτικόν proprium genus ante Aristotelem fuisse non videtur.
45. Isocr. Evag. 9.8: οἶδα μὲν οὖν, ὅτι χαλεπόν ἐστιν, ὅ μέλλω ποιεῖν, ἀνδρὸς ἀρετὴν διὰ λόγων ἐγκωμιάζειν. σημεῖον δὲ μέγιστον· περὶ μὲν γὰρ ἄλλων πολλῶν καὶ παντοδαπῶν λέγειν τολμῶσιν οἱ περὶ τὴν φιλοσοφίαν ὄντες, περὶ δὲ τῶν τοιούτων οὐδεῖς πώποτʼ αὐτῶν συγγράφειν ἐπεχείρησεν.
46. Aristot. Eth. Nic. 1101b64, postquam, quae sit inter laudem atque encomium diEerentia, exposuit: ἀλλὰ ταῦτα μὲν ἴσως οἰκειότερον ἐξακριβοῦν τοῖς περὶ τὰ ἐγκώμια πεπονημένοις. Ipsum Isocratem eiusque discipulos videtur intellegere.
47. Aristot. Rhet. 1403b35: οὕπω δὲ σύγκειται τέχνη περὶ αὐτῶν (sc. τῶν περὶ τὴν ὑπόκρισιν), ἐπεὶ καὶ τὸ περὶ τὴν λέξιν ὀψέ προῆλθεν.
48. Aristot. Rhet. 1404a12: ἐκείνη (i e. ἡ λέξις) μὲν οὖν ὅταν ἔλθη, ταὐτὸ ποιήσει τῇ ὑποκριτικῇ. ἐγκεχειρήκασιν δέ ἐπʼ ἀλίγον περὶ αὐτῆς εἰπεῖν τινες, οἷον Θρασύμαχος ἐν τοῖς ἐλέοις.
49. Aristot. Rhet. 1403 h 20: τρίτον δὲ τούτων, ὃ δύναμιν μὲν ἔχει μεγίστην, οὔπω δʼ ἐπικεχείρηται, τὰ περὶ τὴν ὑπόκρισιν.
Cf. ibid. 31 sq.
50. Rufin. Comm. de numeris oratoriis, Gramm. lat. VI 573, 22K. (Rhet. at. min. p. 581. 14H.: vi B VII 38.
51. Longini rhet. p. 201. 24H.: δη δὲ καὶ Σιμωνίδης καὶ πλείους μετʼ ἐκεῖνον μνήμης {γνώμης} ὁδοὺς προὐδίδαξαν, εἰδώλων παράθεσιν καὶ τόπων εἰσηγούμενοι πρὸς τὸ μνημονεύειν ἔχειν (7) ὀνομάτων τε καὶ ῥημάτων.
Cf. Quint. Inst. 11.2.11 sq. Amm. Marc. 16.5.8, Dialexeis 9 et de Hippia Eleo infra, de Antiphonte 2.10.7. F. Solmsen, Die Entwicklung der aristot. Logik und Rhetorik (Neue philol. Unters. 4) 171 sq.
52. Philod. Rhet. I p. 79.23 S. (Philod. Suppl p. M.2): Ἀλεξίνου γὰρ ἐν τοῖς ΤΠερὶ ἀγωγῆς κατηγοροῦντος τῶν ῥητορικῶν σοφιστῶν, ὅτι πολλὰ ζητοῦσιν ἀχρήστως, ὧν ἐστι καὶ τὸ περὶ τὴν λέξιν αὐτῶν πραγμάτευμα καὶ τὸ περὶ τὴν μνήμην (v. supra 36).
Plato Leg. 811A: οἰ δὲ ἐκ πάντων (scil. ποιητῶν) κεφάλαια ἐκλέξαντες καί τινας ὅλας ῥήσεις εἰς ταὐτὸ συναγαγόντες ἐκμανθάνειν φασὶ δεῖν, εἰς μ ν ήμην τιθεμ ένους, εἰ μέλλει τις ἀγαθὸς ἡμῖν καὶ σοφὸς ἐκ πολυ πειρίας καὶ πολυμαθίας γενέσθαι. Sophistas dici puto, nisi vero ipse Hippias intellegitur.