Χ. ANTIPHON
1. Quint. inst. 3, 1, 11: Antiphon quοque et orationem primus omnium scripsit et nihilo minus artem et ipse composuit et pro se dixisse optime est creditus.
2. Sopatros in Hermog. W V p. 7, 12: μετʼ αὐτὸν (Gorgiam) Ἀντιφῶν ὁ Ῥαμνούσιος ὁ Θουκυδίδου διδάσκαλος λέγεται τέχνην γράψαι.
Thucydidem fuisse Antiphontis in rhetorica discipulum testatur etiam vita Antiphontis 7 (e Caecilio Caleactino), Hermog. de id. II p. 414, 19 Sp., Tryphon Rh. gr. III p. 201 Sp., Marcell. vit. Thuc. 22.
3. Plato Menex. 236 A: ἀλλὰ καὶ ὅστις ἐμοῦ κάκιον ἐπαιδεύθη, μουσικὴν μὲν ὑπὸ Λάμπρου παιδευθείς, ῥητορικὴν δὲ ὑπʼ Ἀντιφῶντος τοῦ Ῥαμνουσίου, ὅμως κἂν οὗτος οἷός τʼ εἴη Ἀθηναίους γε ἐν Ἀθηναίοις ἐπαινῶν εὐδοκιμεῖν.
4. Antiphon 6, 2: καὶ τοὺς μὲν νόμους, οἳ κεῖνται περὶ τῶν τοιούτων, πάντες ἂν ἐπαινέσειαν κάλλιστα νόμων κεῖσθαι καὶ ὁσιώτατα. ὑπάρχει μὲν γὰρ αὐτοῖς ἀρχαιοτάτοις εἶναι ἐν τῇ γῇ ταύτῃ, ἔπειτα τοὺς αὐτοὺς αἰεὶ περὶ τῶν αὐτῶν, ὅπερ μέγιστον σημεῖον νόμων καλῶς κειμένων· ὁ χρόνος γὰρ καὶ ἡ ἐμπειρία τὰ μὴ καλῶς ἔχοντα διδάσκει τοὺς ἀνθρώπους. ὥστʼ οὐ δεῖ ὑμᾶς ἐκ τῶν λόγων τοῦ κατηγοροῦντος τοὺς νόμους μαθεῖν, εἰ καλῶς ἔχουσιν ἢ μή, ἀλλʼ ἐκ τῶν νόμων τοὺς τούτων λόγους, εἰ ὀρθῶς ὑμᾶς καὶ νομίμως διδάσκουσιν ἢ οὔ.
Ibid. 3: ἔστι μὲν γὰρ περὶ τοῦ τοιούτου αὐτοῦ μία δίκη. αὕτη δὲ μὴ ὀρθῶς καταγνωσθεῖσα ἰσχυροτέρα ἐστὶ τοῦ δικαίου καὶ τοῦ ἀληθοῦς. (4) ἀνάγκη γάρ, ἐὰν ὑμεῖς καταψηφίσησθε, καὶ μὴ ὄντα φονέα μηδὲ ἔνοχον τῷ ἔργῳ χρήσασθαι τῇ δίκῃ καὶ νόμῳ εἴργεσθαι πόλεως ἱερῶν ἀγώνων θυσιῶν.
Ibid. 5: καὶ οὐδεὶς ἂν τολμήσειεν οὔτε τὴν δίκην τὴν δεδικασμένην παραβαίνειν, πιστεύσας ὅτι οὐκ ἔνοχός ἐστι τῷ ἔργῳ, οὔτʼαὖ συνειδὼς αὐτὸς αὑτῷ ἔργον εἰργασμένος τοιοῦτον, μὴ οὐ χρῆσθαι τῷ νόμῳ· ἀνάγκη δὲ τῆς τε δίκης νικᾶσθαι παρὰ τὸ ἀληθές, αὐτοῦ τε τοῦ ἀληθοῦς, <ἄλλως τε> κἂν μὴ ὁ τιμωρήσων ᾖ. (6) αὐτῶν δὲ τούτων ἕνεκα οἵ τε νόμοι καὶ αἱ διωμοσίαι καὶ τὰ τόμια καὶ αἱ προρρήσεις καὶ τἆλλα, ὅσα γίγνεται τῶν δικῶν τοῦ φόνου ἕνεκα, πολὺ διαφέροντά ἐστιν ἢ ἐπὶ τοῖς ἄλλοις, ὅτι καὶ αὐτὰ τὰ πράγματα, περὶ ὧν οἱ κίνδυνοι, περὶ πλείστου ἐστὶν ὀρθῶς γιγνώσκεσθαι. ὀρθῶς μὲν γὰρ γνωσθέντα τιμωρία ἐστὶν ὑπὲρ τοῦ ἀδικηθέντος, φονέα δέ τὸν μὴ αἴτιον ψηφισθῆναι ἁμαρτία καὶ ἀσέβεια εἰς τε τοὺς θεοὺς καὶ τοὺς νόμους. καὶ οὐκ ἴσον ἐστὶ τόν τε διώκοντα μὴ ὁρθῶς <αἰτιάσασθαι καὶ ὑμᾶς τοὺς δικαστὰς μὴ ὀρθῶς> γνῶναι. ἡ μὲν γὰρ τούτου αἰτίασις οὐκ ἔχει νῦν τέλος, ἀλλʼ ἐν ὑμῖν ἐστι καὶ τῇ δίκῃ· ὅ τι δʼ ἂν ὑμεῖς μὴ ὀρθῶς γνῶτε, τοῦτο οὐκ ἔστιν ὅποι ἂν ἀνενεγκὼν τις τὴν αἰτίαν ἀπολύσαιτο. |
5, 14: καίτοι τούς γε νόμους, οἳ κεῖνται περὶ τῶν τοιούτων, πάντας ἂν οἶμαι ὁμολογῆσαι κάλλιστα νόμων ἁπάντων κεῖσθαι καὶ ὁσιώτατα. ὑπάρχει μέν γε αὐτοῖς ἀρχαιοτάτοις εἶναι ἐν τῇ γῇ ταύτη, ἔπειτα τοὺς αὐτοὺς ἀεὶ περὶ τῶν αὐτῶν, ὅπερ μέγιστόν ἐστι σημεῖον νόμων καλῶς κειμένων. ὁ γὰρ χρόνος καὶ ὴ ἐμπειρία τὰ μὴ καλῶς ἔχοντα ἐκδιδάσκει τοὺς ἀνθρώπους. ὥστε οὐ δεῖ ὑμᾶς ἐκ τῶν τοῦ κατηγόρου λόγων τοὺς νόμους καταμανθάνειν, εἰ καλῶς ὑμῖν κεῖνται ἢ μή, ἀλλʼ ἐκ τῶν νόμων τοὺς τῶν κατηγόρων λόγους, εἰ ὀρθῶς καὶ νομίμως ὑμᾶς διδάσκουσι τὸ πρᾶγμα ἢ οὔ.
Ibid. 87: φόνου γὰρ δίκη {καὶ} μὴ ὀρθῶς γνωσθεῖσα ἰσχυρότερον τοῦ δικαίου καὶ τοῦ ἀληθοῦς ἐστιν. ἀνάγκη γάρ, ἐὰν ὑμεῖς του καταψηφίσησθε, καὶ μὴ ὄντα φονέα μηδʼ ἔνοχον τῷ ἔργῳ χρῆσθαι τῇ δίκῃ καὶ τῷ νόμῳ. Tum eodem tenore
Ιbid.87: καὶ οὐδεὶς ἂν τολμήσειεν οὔτε τὴν δίκην τὴν δεδικασμένην παραβαίνειν, πιστεύσας αὑτῷ, ὅτι οὐκ ἔνοχός ἐστιν, οὔτε ξυνειδὼς αὑτῷ τοιοῦτον ἔργον εἰργασμένῳ μὴ οὐ χρῆσθαι τῷ νόμῳ. ἀνάγκη δὲ τῆς <τε> δίκης νικᾶσθαι παρὰ τὸ ἀληθές, αὐτοῦ τε τοῦ ἀληθοῦς, ἄλλως τε καὶ ἐὰν μὴ ᾖ ὁ τιμωρήσων. (88) αὐτῶν δὲ τούτων εἵνεκα οἵ τε νόμοι καὶ αἱ διωμοσίαι καὶ τὰ τόμια καὶ αἱ προρρήσεις καὶ τἆλλα, ὁπόσα γίγνεται τῶν δικῶν ἕνεκα τοῦ φόνου, πολὺ διαφέροντά ἐστιν ἢ καὶ ἐπὶ τοῖς ἄλλοις, ὅτι καὶ αὐτὰ τὰ πράγματα, περὶ ὧν οἱ κίνδυνοι, περὶ πλείστου ἐστὶν ὀρθῶς γιγνώσκεσθαι· ὀρθῶς μὲν γὰρ γνωσθέντα τιμωρία ἐστὶ τῷ ἀδικηθέντι, φονέα δὲ τὸν μὴ αἴτιον ψηφισθῆναι ἁμαρτία καὶ ἀσέβειά ἐστιν εἴς τε τοὺς θεοὺς καὶ εἰς τοὺς νόμους. (89) καὶ οὐκ ἴσον ἐστὶ τόν τε διώκοντα μὴ ὀρθῶς αίτιάσασθαι καὶ ὑμᾶς τοὺς δικαστὰς μὴ ὀρθῶς γνῶναι. ἡ μὲν γὰρ τούτων αἰτίασις οὐκ ἔχει τέλος, ἀλλʼ ἐν ὑμῖν ἐστι καὶ τῇ δίκῃ. ὅ τι δʼ ἂν ὑμεῖς ἐν αὐτῇ τῇ δίκῃ μὴ ὀρθῶς γνῶτε, τοῦτο οὐκ ἔστιν ὅποι ἄν τις ἀνενεγκὼν τὴν ἀμαρτίαν ἀπολύσαιτο. |
Totum prooemium prius orationis 6 ex prooemiorum conlectione sumptum esse Wilamowitzius coniecit (Berl. S. B. 1900, 398 sq.). Sed cum eorum, quae in illo prooemio leguntur, pars in media oratione 5, pars in epilogo eiusdem orationis inveniatur, probabile est ea, quae legitimi prooemii vel epilogi erant, augeri potuisse ex conlectione locorum communium, quibus, ut ait Cicero, laudes vituperationesque continebantur. Sicut in verbis, quae excerpsimus, primo loco habes legum laudem (quacum quae Demosthenes Mid. 48 exponit, facile possis comparare), deinde vero ex legum qualitate argumentum ducitur, orationes e lege esse iudicandas, minime vero ex orationibus legem. Altera est thesis id, quod iudices iudicaverint, irreparabile esse ita, ut etiam insontes homines iudicio obstricti teneantur contra veritatem. Idcirco caedis actiones tantis esse cautelis circumdatas, quoniam de rebus gravissimis decernatur. Neque idem esse, si accusator falsa enuntiet sive iudex, nam eum, qui accuset, ipso posse iudicio corrigi, iudicis vero sententiam non posse. Ergo summam cautelam iudicibus esse adhibendam. Haec mera iam argumentatio est: ex thesi aliqua conclusio ducitur, quales tamen sententiae in omni fere capitali iudicio nec solum in prooemiis proferri possunt. In sextae autem orationis prooemio mediis illis ratiocinationibus inseritur nova quaedam, sed eiusdem generis, scilicet locus, ut nos dicimus, communis, ex quo fructum capere reus possit: (§ 4sq.) τοσαύτην γὰρ ἀνάγκην ὁ νόμος ἔχει, ὥστε καὶ ἄν τις κτείνῃ τινὰ ὧν αὐτὸς κρατεῖ καὶ μὴ ἔστιν ὁ τιμωρήσων, τὸ νομιζόμενον καὶ τὸ θεῖον δεδιὼς ἁγνεύει τε ἑαυτὸν καὶ ἀφέξεται, ὧν εἴρηται ἐν τῷ νόμῳ, ἐλπίζων οὕτως ἂν ἄριστα πράξειν. ἔστι μὲν γὰρ τὰ πλείω τοῖς ἀνθρώποις τοῦ βίου ἐν ταῖς ἐλπίσιν· ἀσεβῶν δὲ καὶ παραβαίνων τὰ εἰς τοὺς θεοὺς καὶ αὐτῆς ἂν τῆς ἐλπίδος, ὅπερ μέγιστόν ἐστι τοῖς ἀνθρώποις ἀγαθόν, αὐτὸς αὑτὸν ἀποστεροίη κτλ.
Ex talibus locis etiam prooemia augeri poterant, velut Andocidis de mysteriis orationis prooemium constat ex membris, quorum pars ex prooemiorum conlectione hausta, pars aliunde sumpta legitimo prooemio inseritur.
Sic enim Andocides 1, 3: εἰκότως δʼ ἄν, ὦ ἄνδρες, τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχοιτε περὶ τῶν ἐθελοντῶν εἰς τοὺς κινδύνους καθισταμένων, ἥνπερ αὐτοὶ περὶ αὑτῶν ἔχουσιν. ὁπόσοι μὲν γὰρ μὴ ἠθέλησαν ὑπομεῖναι, καταγνόντες αὐτῶν ἀδικίαν, εἰκότως τοι καὶ ὑμεῖς τοιαῦτα περὶ αὐτῶν γιγνώσκετε, οἷά περ καὶ αὐτοὶ περὶ σφῶν αὐτῶν ἔγνωσαν. ὁπόσοι δὲ πιστεύσαντες μηδὲν ἀδικεῖν ὑπέμειναν, δίκαιοί ἐστε καὶ ὑμεῖς περὶ τούτων τοιαύτην ἔχειν τὴν γνώμην, οἵαν περ καὶ αὐτοὶ περὶ αὑτῶν ἔσχον, καὶ μὴ προκαταγιγνώσκειν ἀδικεῖν.
Haec verba in prooemio proposita benevolentiam movere possunt, sed maiore iure in argumentatione aliqua locum haberent. Sed omnino et Antiphontis et Andocidis prooemia multa occupant, quae in argumentatione rectius legerentur. Itaque amplissima sunt neque de interpolatione cogitandumst (recte Hiddemann, De Antiphontis etc. prooemiis, Diss. Monast. 1913, 14 sq.). Brevis in prooemiando Lysias, apud quem artis progressum possis discere.
5. [Plut.] Vitae X οr. I 1 (p. 832 B/C): Ἀντιφῶν Σωφίλου μὲν ἦν πατρός, τὸν δὲ δῆμον Ῥαμνούσιος. . (E) πρῶτος δὲ καὶ ῥητορικὰς τέχνας ἐξήνεγκε γενόμενος ἀγχίνους, διὸ καὶ Νέστωρ ἐπεκαλεῖτο.
Sic etiam Photius Cod. 259 p. 486 a 11 B.
6. Pollux VI 143: ‘ἀπαρασκεύῳ γνώμῃʼ ἐν τοῖς περὶ ἀληθείας Ἀντιφῶν εἶπεν, ‘ἀπαρασκεύαστονʼ δʼ ἐν ταῖς ῥητορικαῖς τέχναις, δοκοῦσι δʼ οὐ γνήσιαι. Antiattic. Bekk. An. 79, 1: ἀπαρασκεύαστον Ἀντιφῶν τρίτῳ ῥητορικῆς τέχνης.
7. Longinus Rhet. Gr. I 318, 9 Sp. 204, 17 H. (IX 576 W.): Ἀντιφῶν τε ἐν ταῖς ῥητορικαῖς τέχναις τὸ μὲν τὰ παρόντα ἔφη καὶ ὑπάρχοντα καὶ παρακείμενα αἰσθάνεσθαι κατὰ φύσιν εἶναι ἡμῖν, παρὰ φύσιν δὲ τὸ φυλάττειν αὐτῶν ἐκποδὼν γενομένων ἐναργῆ τὸν τύπον.
Ad memoriae artem pertinent.
8. Ammonius περὶ διαφ. λέξ. 127 Valck.: σημεῖον καὶ τεκμήριον διαφέρει. Ἀντιφῶν ἐν τῇ τέχνῃ τὰ μὲν παροιχόμενα σημείοις πιστοῦσθαι τὰ δὲ μέλλοντα τεκμηρίοις.
Cf. Eranius Philo 1731 Valck., qui nomen scriptoris omittit. Andοcides III 2: χρὴ γὰρ ὦ Ἀθηναῖοι τεκμηρίοις χρῆσθαι τοῖς πρότερον γενομένοις περὶ τῶν μελλόντων -, Euripid. fr. inc. 1073, 6 καὶ τῷ παρόντι τοὐπιὸν πιστοῦμενοι ἔλεγχον ἔλαβον τὴν τύχην ἐν τῷ παθεῖν. Dinarchus in Demosth. 33: τεκμαιρόμενοι τὰ μέλλοντα ἐκ τῶν γεγενημένων. Ceterum conferas, quae infra inter anonyma conlecta extant (C 36).
9. Galenus glοss. Hipp. XIX 66 K.: ὅτι δὲ καὶ αὐτὸς ἕκαστος τῶν περὶ λόγους ἐχόντων ἠξίου ποιεῖν ὀνόματα καινά, δηλοῖ μὲν καὶ Ἀντιφῶν ἱκανῶς, ὅς γε ὅπως αὐτὰ ποιητέον, ἐκδιδάσκει.
10. Antiatt. Bekk. An. 78, 6: ἀστοργία, φιλοστοργία, στοργή· Ἀντιφῶν ἐν δευτέρῳ περὶ τῆς ῥητορικῆς τέχνης.
11. Antiatt. Bekk. An. 110, 33: ὀλιγοφιλίαν. Ἀντιφῶν τρίτῳ. Pollux III 63: πολυφιλίαν δὲ καὶ ὀλιγοφιλίαν Ἀντιφῶν.
12. Philod περὶ ποιημ. VI c. 187, 5 (Diels Vs. 80.875 B 93): ἐπειδήπερ ἐκ τῶν προαναλογισθέντων συνεθεωρεῖτο καὶ οὐκ ἐξητασμένον οὕτως [ἦν], ὥσπερ εἰ μηθὲν ἐτύχομεμ πρὸς ἑτέρους εὑρίσκοντες [περὶ τοῦ] ὑπὸ γραμμάτων ἁπλῶν καὶ συνθέτων οἰκειοῦσθαι 5 τὴν ἀκοήν, εὔδηλος ἡ τῶν ἄλλων φλην[αφία φ]αίνεται τῶν ἢ ταὐτὰ τέρπειν καὶ ὀχλεῖν ἢ διάφορα κατηξιωκότων ὡς καί τινος τῶν ἀρχαίων Ἀντιφῶντος, εἴτʼ οὖν ῥητορικὸς εἴτε καὶ φιλόσοφος ἠβούλετʼ εἶναι.
5 ταὐτὰ i. e. γράμματα Diels. Ceterum v. Th. Gomperz, Philodem und die aesthetischen Schriften der Herc. Bibliothex, Wiener S. B. phil.-hist. Kl. CXXIII/VI p. 49 adn. 3. 7 ρητορικους pap.
Προοίμια καὶ ἐπίλογοι.
13. Sud. s. v. αἰσθέσθαι: περὶ μὲν τοῦ αἰσθάνεσθαι Ἀντιφῶν ἐν Προοιμίοις· ἐγραψάμην ταύτην τὴν γραφὴν ἠδικημένος ὑπὸ τούτου, νὴ Δία, πολλά, ἔτι δὲ καὶ πλείω ὑμᾶς ᾐσθημένος ἠδικημένους καὶ τοὺς ἄλλους πολίτας. s. v. ἅμα: παρὰ τῷ Ἀντιφῶντι 5 δὲ τὸ ἅμα κεῖται ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ· φησὶ γὰρ ἐν Προοιμίοις· ἀλλʼ εἰ τό τε πρᾶγμά μοι κρεῖττον φαίνεται ἅμα τε μαρτύρια ἀρετῆς παρέξομαι -
5 τὸ αὐτὸ 6.7 μαρτυρίᾳ ἀρετῆς πράξομαι
14. Photius et Sud. s. v. μοχθηρός: Ἀντιφῶν δὲ ὁ παλαιότατος τῶν ῥητόρων τῷ μὲν μοχθηρῷ ἐχρήσατο οὐκ ἐπὶ τοῦ κακοῦ ἀνδρὸς καὶ εἰσαγομένου εἰς δικαστήριον, ἵνα κατηγορηθῇ, ἀλλʼ ἐπὶ πατρὸς δίκην λαχόντος ὑπὲρ ἀπεσφαγμένου παιδὸς τὸν μοχθηρὸν ἔταξεν. καὶ φησὶν οὕτως ἐν Προοιμίοις καὶ Ἐπιλόγοις· κἀγὼ μὲν ὁ μοχθηρός, ὅντινα ἐχρῆν τεθνηκέναι, ζῶ τοῖς ἐχθροῖς κατάγελως.
15. Cic. Brut. 12, 47 (de locis communibus, v. supra A v 9): quod idem fecisse Gorgiam, cum singularum rerum laudes vituperationesque conscripsisset ... huic Antiphontem Rhamnusium similia quaedam habuisse conscripta.
Cf. Antiphontis 5, 14: καίτοι τούς γε νόμους, οἳ κεῖνται περὶ τῶν τοιούτων, πάντας ἂν οἶμαι ὁμολογῆσαι κάλλιστα νόμων ἁπάντων κεῖσθαι καὶ ὁσιώτατα. ὑπάρχει μέν γε αὐτοῖς ἀρχαιοτάτοις εἶναι ἐν τῇ γῇ ταύτῃ, ἔπειτα τοὺς αὐτοὺς ἀεὶ περὶ τῶν αὐτῶν, ὅπερ μέγιστόν ἐστι σημεῖον νόμων καλῶς κειμένων. ὁ γὰρ χρόνος καὶ ἡ ἐμπειρία τὰ μὴ καλῶς ἔχοντα ἐκδιδάσκει τοὺς ἀνθρώπους, quae iisdem fere verbis repetuntur 6, 2. V. supra p. 93.